چیزی را که محسوس نیست، چطور قبول کنیم که وجود دارد؟

سؤال

چیزی را که نمی‌توانیم حس کنیم، از کجا قبول کنیم که وجود دارد؟

جواب استاد طاهرزاده

پدیده‌های محسوس را باید از طریق حس به وجود آن‌ها پی ببریم. و اگر حس نتوانست آن‌ها را حس کند، نباید انسان واقعیت آن‌ها را بپذیرد. ولی پدیده‌های معقول را باید از طریق عقل، متوجه وجود آن‌ها شد. و اگر عقل نتوانست به وجود آن‌ها پی ببرد، یعنی قابل اثبات از نظر عقل نبود، نباید وجود آن‌ها را قبول کرد. ولی نباید هم انتظار داشت چیزی که معقول است و وجودش مجرد است ما از طریق حسِ خود درک کنیم.

مثال منشور

در مثال منشور همین نکته قابل توجه است. همه ما می‌دانیم نورِ بی‌رنگ، شامل هفت نوری است که پس از برخوردِ نور بی‌رنگ به منشور، ظاهر می‌شود. ولی آن‌قدر که نور قرمز و زرد و سبز برای چشم ما محسوس است، نور بی‌رنگ محسوس نیست. و علت این‌که نور قرمز و زرد و سبز و آبی و امثال آن‌ها محسوس‌تراند؛ به جهت محدودیت آن‌هاست. چرا که هرکدام از آن نورها، شش نور دیگر را در خود ندارد.

درجه وجودی موجودات

مثلاً نور قرمز؛ شش نور دیگر را با خود ندارد و همین‌طور نور نارنجی. ولی نور بی‌رنگ؛ جامع تمام هفت نور است و همین عدم محدودیتِ آن نور نسبت به نورهای زرد و سبز و آبی، موجب شده‌ که دارای رنگ خاصی نباشد. لذا به همان اندازه هم قابل رؤیت نیست. پس نتیجه می‌گیریم هر قدر موجودات از نظر درجه وجودی، محدودیت کمتر و درجه وجودی بیشتری داشته باشند، کمتر با چشم قابل رؤیت هستند.

چه چیزی واقعیت ندارد؟

البته چیزی که نه محسوس باشد به کمک حواس پنجگانه، و نه قابل اثبات باشد به کمک عقل، واقعیت ندارد و پذیرفتن چیزی که نه محسوس است و نه معقول، یک نحوه خرافه گرایی است.

مطالب مرتبط:

آیا خداوند باید خاصیت مخلوقات را داشته باشد؟

منبع: کتاب از برهان تا عرفان نوشته استاد طاهرزاده