چرا دختران زودتر از پسران به تکلیف می رسند؟

سوال

چرا دختران زودتر از پسران به تکلیف می رسند؟!

پاسخ آیت الله جوادی آملی

توفیق زن بیش از مرد است و اگر انسان تنزل کند حداقل باید بگوید زن همانند مرد است. زیرا ‌تقریباً شش سال قبل از این که مرد، مکلف بشود، زن را ذات اقدس‌اله به حضور پذیرفته است. زن ‌همین که از نُه سالگی گذشت و وارد دهمین سال زندگی‌ ‌شد، خدا او را به حضور می‌‌پذیرد و با او ‌سخن می‌‌گوید و روزه را بر او واجب می‌‌کند، مناجات‌های او را به عنوان دستور مستحب شرعی ‌گوش می‌‌دهد.

زن بالاتر از مرد و لااقل همتای مرد است

آن وقتی که هنوز مرد به عنوان یک نوجوان مشغول بازی است، زن مشغول راز و نیاز ‌و نماز است. شش سال زمینه ‌سازی کردن و از دوران نوجوانی او را به حضور پذیرفتن، نماز را که ‌عمود دین است بر او واجب کردن، روزه را که سپر دین است و حج را که وفد الی‌ اللَّه است و ‌مهمانان در آن سفر به ضیافتگاه خداوند می‌‌روند، بر زن واجب کردن، اینها همه نشانه آن است که ‌زن برای دریافت فضائل، شایسته‌تر از مرد است. و اگر این منطق درست تبیین و اجرا گردد، نتیجتاً ‌معلوم خواهد شد که زن بالاتر از مرد و لااقل همتای مرد است. ‌

بلوغ، زمینه تشرف به ‌مقام عبودیت

مرد وقتی پانزده سالگی را تمام نمود و وارد شانزدهمین سال زندگی شد، ‌شایستگی خطاب الهی را کسب می‌‌نماید و قبل از آن چنین لیاقتی ندارد، زیرا بلوغ زمینه تشرف به ‌مقام عبودیت است. ‌
درباره یکی از علمای بنام شیعه ابن طاووس – رضوان اللَّه علیه – نقل شده است که روز بلوغش ‌را جشن گرفت. او وقتی از پانزده سالگی وارد شانزدهمین سال زندگی شد دوستان و آشنایان خود ‌را به شکرانه این که من نَمُردم و سن من به حدی رسید که خدای سبحان با من سخن گفت و از ‌من تکلیف طلب کرد، جشن گرفت چون انسان‌ ‌تا قبل از بلوغ، مورد خطاب تکلیفی خدا نیست، و به ‌هنگام بلوغ لیاقت می‌‌یابد که مورد خطاب خدای سبحان واقع شود.

شکرانه یک نعمت بزرگ

این که این جشن در اسلام ‌مشروعیت دارد و جزو سنن هست یا نه؟ مسأله‌ای جداگانه است، کسی به قصد ورودِ سنت اقدام ‌به برگزاری این مراسم نمی‌‌کند، بلکه این جشن را به شکرانه یک نعمت برگزار می‌‌نماید. و شاید ‌مرحوم سید ابن طاووس زیر پوشش اطلاقات اولیه که هر نعمتی به شما رسیده است حق‌شناس و ‌شاکر باشید، این چنین عملی را انجام داده است.

بلوغ یک شرافت است

بر این اساس، بلوغ یک شرافت است. آنها که اهل سلوکند می‌‌گویند ما مشرَّف شدیم نه ‌مکلّف. چون زحمت و مشقتی در کار نیست، بلکه شرف در کار است. لذا در مناجات‌الذاکرین امام ‌سجاد(ع) می ‌خوانیم «یا من ذکره شرف» ای خدایی که نام تو مایه ‌شرافت است. ‌

‌اگر کسی به جایی برسد که ذکر خدا گوید و در سایه این ذکر، به یاد خدا و خدا هم به یاد او ‌باشد، شرافتی نصیب او گردیده است. و زن شش سال قبل از مرد به این شرافت می‌رسد. اگر ‌چنانچه به این نکته دقت شود، قبل از این که مرد به راه بیفتد و در صراط مستقیم گام بردارد، زن ‌بخش زیادی از این راه را طی کرده است.

عظمتی فزونتر

بنابراین هم آن محرومیت‌هایی که زن در دوران عادت دارد ‌قابل جبران است و هم اینکه شش سال قبل از مرد، بالغه می‌شود همه نقص‌ها را ‌ترمیم می‌‌کند. بنابراین اگر نقصانی در ایمان باشد و علت آن هم نقص در عبادت باشد، نه تنها قابل ‌جبران است بلکه اگر زن به این فکر بیفتد که دوران شش ساله را مغتنم بشمارد عظمتی فزونتر نیز ‌خواهد یافت. ‌

زن ریحانه است

از آنچه گفته شد روشن می ‌شود سِرّ بیان حضرت امیر(ع) در نهج ‌البلاغه که در ‌وصف زن خطاب به امام مجتبی(ع) می ‌فرماید:«فاِنّ المرأه ریحانه ولیست بقهرمانه».‌ ‌ ‌یعنی این که زن ریحانه است، باید او را زودتر از مرد، تحت تربیت و تکلیف قرار داد، در غیر این ‌صورت ضایع می‌ شود.

به دخترها بیش از پسرها رسیدگی ‌کنید

روایتی دیگر نیز از حضرت صادق سلام‌اللَّه علیه نقل شده است که ‌می‌فرماید:‌ ‌ «من اتّخذ امرأه فلیکرمها فانّما امرأه أحدکم لعبه فمن اتّخذها فلا یضیعها».‌ ‌

‌مراد از لعب در روایت، بازیچه و اسباب‌بازی نیست، بلکه یعنی زن ریحانه است این ریحانه را ‌ضایع نکنید. اسلام به اولیای مدرسه و منزل دستور می‌‌دهد که به دخترها بیش از پسرها رسیدگی ‌کنید. اگر تکلیف بر دختر، شش سال قبل از پسر شروع می‌شود بنابراین اولیای منزل و مدرسه ‌مسؤولیت‌شان نسبت به دخترها بیش از پسرهاست.

منبع: کتاب زن در آئینه جلال و جمال