کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران
کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران تألیف مرتضی مطهری، تبیینی است از نسبت اسلام و ایران و خدمات آن‌ها بر یکدیگر. این کتاب در زمانی نوشته شد که برخی دیدگاهها، ورود اعراب به ایران را کشتار، غارت، کتابسوزی و از بین رفتن تمدن ایران می‌دانستند. شهید مطهری در این کتاب، اسلام و ایران را موجب رشد یکدیگر دانسته است.
معرفی کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران
کتاب خدمات متقابل، تکمیل ۹ سخنرانی از مرتضی مطهری است که در ماه محرم و صفر به سال ۱۳۴۷ش انجام شد. مطهری این سخنرانی‌ها را پر استقبال‌ترین سخنرانی خود دانسته و علت آن‌را علاقه‌ی ایرانیان به مسائل مشترک اسلام و ایران خوانده است.
زمانی که کتاب خدمات متقابل نوشته شد، دیدگاهی رواج داشت که ورود اسلام به ایران را چیزی جز غلبه عربیت ندانسته، ورود اعراب به ایران را کشتار، غارت و کتابسوزی خوانده و معتقد بودند با آمدن اعراب یا اسلام، تمدن ایران از بین رفت. در آن دوره، نویسندگانی مانند عبدالحسین زرین‌کوب در کتاب دو قرن سکوت و دیگران به باستان‌گرایی ایرانی و ملی‌گرایی عرب‌گریز پرداخته بودند.
ابتکار هوشمندانه شهید مطهری
برخی محققان طرح موضوع خدمات متقابل اسلام و ایران را از «ابتکارات هوشمندانه شهید مطهری» دانسته و معتقدند شهید مطهری با بررسی این موضوع، جریان‌هایی که به دنبال جدایی اسلام و ایران بودند را از بین برد. شهید مطهری عقیده دارد که ایران و اسلام هر دو به هم خدمت نموده و بین این دو تضاد نیست.
«ایرانی روح خود را با اسلام سازگار دید و گم گشته خویش را در اسلام یافت. مردم ایران طبعا مردمی باهوش بودند و به علاوه سابقه فرهنگ و تمدن داشتند بیش از هر ملت دیگر نسبت به اسلام شیفتگی نشان دادند و به آن خدمت کردند.
بخش اول کتاب
نویسنده در بخش اول کتاب به «اسلام و مسئله ملیت» پرداخته و ملیت‌پرستی را برخلاف اصول اسلامی می‌داند. از نگاه نویسنده، اسلام به هیچ وجه خود را در محدوده تعصبات ملی و نژادی محصور نکرده بلکه با آن مبارزه کرده است. شهید مطهری بحث ملیت را مانع بزرگی برای وحدت مسلمانان می‌داند.
بخش دوم کتاب
بخش دوم کتاب به خدمات اسلام به ایران پرداخته است. مطهری معتقد بود، اسلام یک نظام فکری و اعتقادی جدید به ایران داد. از نگاه او، مردم ایران به شکل بی‌سابقه‌ای نظامات فکری و اعتقادی اسلام را پذیرفتند و افکار و اعتقادات پیشین خود را رها کردند. این پذیرش، تدریجی و به‌خصوص در دوره استقلال و قدرت ایرانیان در مقابل اعراب صورت گرفت. نویسنده کتاب خدمات متقابل معتقد است؛ اسلام شور و هیجانی از لحاظ علمی و فرهنگی در میان ایرانیان پدید آورد و سبب شد، ایرانیان استعدادهای خود را بروز دهند.
بخش سوم کتاب
بخش سوم کتاب به خدمات ایران به اسلام پرداخته و نویسنده در فصل‌هایی، نقش ایرانیان در علوم مختلف اسلامی را ذکر کرده است. تفسیر، حدیث، فقه، ادبیات، کلام، فلسفه، عرفان و تصوف از فصل‌هایی هستند که به نقش ایرانیان در این علوم پرداخته شده است.
ثبت دیدگاه