انواع محبت(۱)

عمل به دانسته‌ها

در مطالب قبل در مورد آثار محبت صحبت کردیم، اینکه وقتی محبت باشد چه اتفاقی می‌افتد،  برای اینکه انگیزه پیدا کنیم که وقتی به راهکارها رسیدیم عمل کنیم. یک قاعده در تربیت دینی هست، اینکه اگر به آن چیزی که دانستی عمل کردی، خدا ندانسته‌ها را برایت آشکار می‌کند.

خطر قساوت قلب

بحث‌های کاربردی خیلی خوب است ولی خطر هم دارد، اینکه اگر شنیدم و عمل نکردم راه برای من بسته می‌شود. چون قاعده این است «وَ الَّذِینَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدىً» (محمد/۱۷) کی ظرفیت بیشتر پیدا می‌کنیم تا خدا هدایت بیشتری در ظرف ما بریزد؟ وقتی به آن چیزی که فهمیدیم عمل کرده باشیم. پس بحث‌های کاربردی از جهتی خطر دارد، چون ممکن است راه بسته باشد، چون من شنیدم و عمل نکردم. شنیدن و عمل نکردن خطر قساوت قلب هم دارد.

بهانه، نیازِ برآورده نشده

محبت اگر در دل ماند و ابراز نشد ممکن است از بین برود، مثل خیلی از سرمایه‌های دیگری که اگر راکد شوند، مرداب می‌شوند. بسیاری از بی‌قراری‌های زندگی ما، بهانه‌گیری‌های همسر و بچه‌ها، بخاطر نیازی است که به ابراز محبت دارد و نمی‌بیند. نیاز وقتی برآورده نشود به صورت بهانه جلوه می‌کند.

بچه بهانه می‌گیرد. می‌گویند: خوابش می‌آید. باید بخوابد، ولی به هر دلیلی دلش درد می‌کند، نمی‌خوابد. این نیاز که پاسخ داده نمی‌شود، بهانه می‌گیرد. یک مقدار آب به او می‌دهند آرام می‌شود. قصه‌ پاسخ ندادن به نیاز و بهانه‌گیر شدن فقط برای بچه‌ها نیست.

ما نیاز به محبت داریم. خیلی وقت‌ها دلیل بهانه‌گیر شدن یکی از اعضای خانواده این است که نیاز محبتی‌اش پاسخ داده نشده است. وقتی محبت می‌کنیم به ما گفتند: ابراز محبت، «أَبْقَی‏ لِلْمَوَدَّهِ» (المحاسن، ج ۱، ص ۲۶۶) باعث می‌شود این محبت ماندگارتر شود. «وَ خَیْرٌ فِی الالْفَهِ» دل‌ها را به هم نزدیکتر می‌کند، «اصلح لذات البین» اختلافی بین شما هست لازم نیست سر آن اختلاف بحث کنید. گاهی با محبت خودش به راحتی حل می‌شود.

انواع محبت

سه جور محبت داریم، محبت گفتاری، رفتاری، محبت کتبی و نوشتاری. بسیاری از محبت کردن‌های ما، دوست دارم گفتن‌ها اثر ندارد بخاطر اینکه بچه و همسر و پدر و مادر ما، احساس می‌کند در محبت گفتاری صداقت نداریم. نمایش است! چون در رفتار محبت نمی‌بیند. محبت رفتاری تأیید کننده صداقت ما در محبت گفتاری است.

محبت‌های رفتاری

خوش اخلاقی

یکی از محبت‌های رفتاری که خیلی رایگان و بسیار تأثیرگذار و عمیق هست، خوش اخلاقی و خوش زبانی است. امیرالمؤمنین فرمود: «وَالْبَشَاشَهُ حِبَالَهُ الْمَوَدَّه» خوشرویی مغز دوستی است. (حکمت۶ نهج البلاغه) امیرالمؤمنین فرمود: چیزی مثل گشاده دستی و مدارا و خوش اخلاقی محبت را جذب نمی‌کند. (شرح غررالحکم،ج۶،ص۷۲) خوش اخلاقی را قاعده زندگی قرار بدهیم. خوش اخلاقی یعنی من دوستت دارم.

خوش زبانی

گاهی خوش زبانی ما برای بقیه است. چرا وقتی بچه فامیل در خانه یک چیزی را پرت می‌کند و می‌خورد به لیوان شیشه‌ای و آن را می‌شکند و شربت آلبالو می‌ریزد روی فرش کرمی که تازه خریدیم، مادرش که دعوایش می‌کند، صاحبخانه می‌گوید: دعوا نکن! پسرم خودت چیزی نشدی؟  بعد بچه خودش لیوان پلاستیکی که درونش آب است کف سرامیک آشپزخانه می‌ریزد، می‌گوید: چرا حواست نیست؟ با این هم خوش زبان باش، بگو: پسرم عیب ندارد. این خوش اخلاقی و خوشرویی است. خوش اخلاقی من بیرون خانه نباشد و اخم من درون خانه!
خوش زبانی یعنی چه؟ واژه‌های گوارا و لحن مهربان، بدزبانی خیلی عقوبت دارد. بدزبانی با خانواده را اگر گناه ندانستیم نمی‌توانیم از لحاظ معنوی رشد کنیم. به پیامبر از یک زنی تعریف کردند که شب‌ها به عبادت می‌ایستد و روزها روزه می‌گیرد. بعد گفتند: دو ویژگی دارد: ۱- بداخلاق است ۲- با زبانش همسایه‌ها را آزار می‌دهد. رسول خدا(ص) فرمود: آن زن اهل آتش است و خیری در او نیست.

خوب صدا زدن

خوب صدا زدن، هر صدا زدنی در طول شبانه‌روز یک فرصتی برای محبت کردن است. آنطور صدا بزنید که بچه و همسر ما دوست دارد. می‌توانم بگویم: علی، پسر! علی جان، می‌توانم بگویم: علی آقا! هرکدام یک باری دارد. باور کنید بسیاری از مشکلات خانوادگی با این کار حل خواهد شد.

در بعضی از مباحث اخلاقی می‌گویند: حتی اگر واقعی هم نمی‌توانی، فیلم بازی کن. نمی‌توانی حلیم باشی، از درون داری تحلم می‌کنی، خودت را به صبوری بزن درست می‌شود. امیرالمؤمنین می‌فرماید: اگر خودت را شبیه قومی کردی، آرام آرام شبیه آنها می‌شوی.(حکمت ۲۰۷ نهج البلاغه) بعضی وقت‌ها باید همین کار را کرد.

دست دادن

وقتی وارد خانه می‌شوم، دست بدهیم. با دست دادن در واقع می‌گویید: چقدر خوشحالم از اینکه به خانه رسیدم. دست را رها نکنید. روایت می‌گوید: وقتی دست داده می‌شود، کینه‌ها از بین می‌رود.

تواضع

واقعاً محیط خانواده نیاز به تواضع دارد. تواضع یکی از ابراز محبت است و بی هزینه هم هست. در سلام کردن پیش قدم باش. پیامبر فرمود: من بعضی چیزها را رها نمی‌کنم یکی پیشی گرفتن در سلام بر کودکان است. وقتی صبح زودتر به پسرم سلام می‌کنم یعنی ارزش برایش قائل می‌شوم.

ممکن است کسی بگوید من برای اینکه به او یاد بدهم باید سلام بدهد، پس باید اجازه بدهم او سلام کند. توجه کنید پیغمبر من که الگوی من است، تأکید دارد به بچه‌ها پیشی بگیرد تا بعد سنت شود. وقتی من در سلام پیشی می‌گیرم، بچه من می‌فهمد در سلام باید سبقت بگیرد. من دارم یاد می‌دهم آن کسی که مقدم می‌شود بر سلام کردن به پیغمبر نزدیک است.

تواضع پیامبر

امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «ثَمَرَهُ التَّوَاضُعِ‏ الْمَحَبَّهُ».(. غرر الحکم و درر الکلم‏، ص ۳۲۷، حکمت ۲۷) جابر و ابن عباس هردو فرمودند که وارد خانه پیامبر شدیم، دیدیم حضرت چهار دست و پا هستند. حسنین سوار هستند و حضرت دارند می‌روند! یک لحظه دیدم حضرت ایستادند و نگاه به حسنین کردند و گفتند: «نِعْمَ‏ الْجَمَلُ‏ جَمَلُکُمَا وَ نِعْمَ الْعَدْلَانِ أَنْتُمَا» چه خوب شتری است شتر شما وچه خوب سوارانی هستید شما! آدمی که متواضع است اینطور می‌گوید.

تواضع، یعنی دوستت دارم

پدران و مادران عزیز، تکبر ریشه‌ بعضی از زندگی‌ها را زده است. خودبرتربینی اجازه انجام یکسری کارها که پیغمبر ما انجام می‌دادند را از ما گرفته است. یکی از دلایل اصلی طلاق، تکبر است. تواضع یعنی تو را دوست دارم. وقتی از بالا به همسر و بچه‌ام نگاه می‌کنم، نمی‌تواند مرا دوست داشته باشد. خیلی خطرناک است. تواضع یعنی برای من ارزشمند هستی. پدر به بچه‌اش می‌گوید: پسرم! شب جمعه است، تو آبروی بیشتری در خانه خدا داری، پدر گناهکارت را هم دعا کن! چه حسی در دل این بچه تولید می‌شود. خیلی عجیب و غریب تواضع آدم را محبوب می‌کند.

تکبر، دشمن محبت

پدر و مادرها! تواضع محبت می‌آورد. محبت که آمد حرف‌ها اثر می‌گذارد. خیلی از کارهای ما که اثر نمی‌گذارد و امر و نهی می‌کنیم اثر نمی‌گذارد بخاطر اینکه رابطه، رابطه‌ عاطفی شدید نیست. یکی از اصلی‌ترین دشمنان محبت تکبر است. یکی از اصلی‌ترین دوستان محبت تواضع است.

ادامه دارد …

منبع:

برگرفته از صحبت‌های حجت الاسلام عباسی ولدی ، در برنامه سمت خدا

مطالب مرتبط:

ابراز محبت در خانواده

آثار محبت۱

آثار محبت۲