شرح حال مختصری از علمای بیت کلباسی
شرح حال آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدمهدی
آیهاللهالعظمی حاجآقا محمدمهدی کلباسی فرزند ارشد مرجع بزرگ شیعه آیهاللهالعظمی علامه حاج محمدابراهیم کلباسی اشتری متولد ۹۲ ذیحجه سال ۱۲۱۱ ق میباشد. با اهتمام پدر بزرگوارش در مراقبت و تعلیم و تهذیب او شخصیت ایشان را علمی، فقهی و اصولی همراه با تحقیقات و تألیفات کثیره قرار داد. در رعایت آداب شرعیه و انجام مستحبات و ترک مکروهات خیلی دقت داشت.هرکس به دیدار او میرفت، یک فرع فقهی شرعی مطرح میکرد و پیرامون آن میپرسید و گفتگو میکرد، تا مردم مسئلهدان شوند. در سن ۱۸ سالگی در سفری به قم به همراه والد خود علامه حاجی کلباسی، خدمت صاحب کتاب قوانین الاصول آیهاللهالعظمی میرزا ابوالقاسم قمی رسیدند و علامه میرزای قمی از مقام علمی و فقهی و قوّه اجتهاد عالم جوان آقا محمدمهدی پرسیدند. علامه حاجی کلباسی در پاسخ گفتند: به اعتقاد علامه سید محمدباقر سفتی در مثل خودش نظیر ندارد. پس محقق قمی از من درخواست یک مقاله تحقیقی کردند. آیهالله آقا محمدمهدی کلباسی در مقدمه کتاب شرح اشارات الاصول نوشته است: رساله الاستصحاب و کتاب مشارق الانوار فی المسائل الاصولیه را خدمت علامه میرزای قمی ارائه کردم و ایشان حواشی بسیار جلیل و جمیل در هامش آن نوشتند و وصایایی نیز برای من متذکر شدند و ازجمله سفارش کردند اگر میتوانی تا سیسالگی ازدواج نکن، تا تحصیل علم تعطیل نشود و به مرتبه اجتهاد قطعی برسی و با اراذل طلاب همنشین شو که آنان عمر را تضییع میکنند و سبب انحراف از صراط مستقیم میشوند. فقه و اصول را تا ۲۵ سالگی در حد تحقیق و اجتهاد تکمیل کن و بعد در حد ضرورت و احتیاج به علوم معقول و دیگر فنون لازم بپرداز.
آیهالله آقا محمدمهدی کلباسی در سن پنجاهسالگی پدر خود را از دست داد. در تمام دوران زندگی مرجع بزرگ شیعه علامه حاجی کلباسی، علاوه بر تدریس و تحقیق، در درس پدر خود شرکت میکرد و نهتنها جز لجنه علمی، تحقیقاتی والد خود بود، بلکه از اصحاب جلسه استفتاء پدر خود به شمار میرفت و تقریرات دروس والد خود را مینوشت.پس از رحلت علامه حاجی کلباسی عدهای از مقلدین پدرش از ایشان رساله علمیه خواستند که یک رساله علمیه به زبان فارسی. یک رساله علمیه به زبان عربی نگاشت و طی ۷۱ سال حیات خود بعد از پدربزرگ خویش یکی از مراجع تقلید شیعه در اصفهان به شمار میرفت. ایشان در اصفهان حوزه درسی بسیار مهمی در مسجد حکیم داشت و عدهای از بزرگان و علما در خدمتش شاگردی نمودند و از وی اجازه اجتهاد یا نقل روایت دریافت داشتهاند از جمله شیخ محمدحسین کاشانی.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱-«شفاء الاسقام فی شرح تهذیب المنطق و الکلام»
۲- «حاشیه بر شرح تصریف»
۳-«مفتاح النحو»
۴-«الاجتهاد و التقلید»
۵-«مشارقالأنوار» در علم اصول فقه
۶- «عیون الاصول الی علم الاصول» در علم اصول فقه
۷-«مصابیح الوصول الی علم الاصول» دوره کامل اصول فقه در ۶مجلد
۸- «رساله اقتضاء امرٍ بشیء و النهی عن الضد» در اصول فقه
۹-«رساله الاستصحاب»
۰۱-«رساله فی احکام القرعه»
۱۱-«معراج الشریعه فی شرح منهاج الهدایه» در ۶ مجلد (این کتاب در فقه و شرح استدلالی کتاب منهاج الهدایه علامه حاجی کلباسی میباشد.
۲۱-«شرح بر لمعه شهید اول» این کتاب ناتمام بوده و در ۴ مجلد تألیف شده است.
۳۱-«منهج السداد فی شرح الارشاد» در فقه
۴۱- «الاراضی المفتوحه عنوهً» در فقه
۵۱-«هدایه الطالبین» رساله عملیه به زبان فارسی
۶۱-«نورالعیون» رساله عملیه برای مقلدین عرب زبان
فتنه بابیه در زمان حیات آیهالله حاج شیخ محمدمهدی
مردم که سالها منتظر ظهور امام غایب؟ع؟ بودند، با شنیدن ادعای ظهور امام زمان؟عج؟ از طرف داعیان سیدعلی محمد باب، به او ایمان آورده، سراسیمه منتظر رؤیت او بودند. در این آشوب عدهای به او معتقد شدند و تعدادی مردّد بودند ایمان بیاورند. حاکم شیراز نظام الدوله حسینخان قاجار شش ماه باب را زندانی کرده بود.حاکم اصفهان معتمدالدوله منوچهر خان گرجی برای اینکه باب را از نزدیک ببیند و حقیقت امر را دریابد، چند نفر را فرستاد تا او را از زندان شیراز به اصفهان آوردند.
حاکم اصفهان باب را با احترام و تکریم در جلسهای وارد کرد که برخی از علما حضور داشتند و آماده مناظره با سید باب شدند. در آن جلسه آیهاللهالعظمی حاجآقا محمدمهدی کلباسی و میرزا سید محمد امامجمعه اصفهان و بعضی علماء دیگر حضور داشتند. آیهالله کلباسی از او پیرامون چگونگی دستیابی وی به احکام الهی با توجه به غیبت حضرت ولیعصر؟عج؟ پرسید: تو مجتهد هستی یا مقلد؟!. باب گفت: من هرگز از کسی تقلید نکردهام و عمل به ظن را حرام میدانم. آقامحمدمهدی کلباسی فرمود: مگر نمیدانی در زمان غیبت امام زمان؟عج؟ راه علم نسبت به احکام برا ما مسدود است و ما راهی نداریم جز اینکه از مجتهدی که دارای شرایط فتوا باشد تقلید کنیم تا زمانی که قائم منتظر؟عج؟ ظهور فرماید و مفاسد دینی را اصلاح کند. پس شما چطور تقلید از مجتهد را ترک کردی و عمل به ظن را حرام میدانی!؟ وقتی حجتی در مقابل استدلال من نداری و احکام شرع را نمیدانی پس علم دین را از کجا آموختهای و از کجا یقین به احکام برایت حاصل شده است؟! باب که از پاسخ درمانده شده بود، از روی مغالطه و تخریب شخصیت ایشان در آمد و گفت: تو متعلم نقل و کودک ابوجاد هستی و من دارای مقام فؤادم، تو حق نداری ازآنچه نمیدانی با من حرف بزنی! آیهالله آقا محمدمهدی با این پاسخ توهینآمیز ساکت شد ولی حکیم میرزا حسن نوری- فرزند مولاعلی نوری که در حکمت الهی و فلسفه اسلامی اعلم علمای عصر خویش به شمار میرفت- با او پیرامون مقام فؤاد مورد ادعای باب وارد بحث شد که باب نتوانست پاسخی بگوید. پس قلم و کاغذی خواست و چند جمله مهمل نوشت و چون در جلسه طعام آوردند، حاضرین مشغول خوردن غذا شدند و جلسه بدون نتیجه پایان یافت.
معتمدالدوله حاکم اصفهان که خود متمایل به باب شده بود، در خانهای او را پنهان کرده بود و شایع کرده بود که باب را از اصفهان بیرون کرده است.با درگذشت حاکم اصفهان در سال ۳۶۲۱ق، بهفرمان دولت باب از اصفهان به آذربایجان منتقل گردید و در قلعهای محبوس شد. پس باب توبهنامه نوشت ولی بهخاطر ارتداد، به دستور شاه قاجار اعدام شد و طرفداران او استخوانهای باب را به حیفا در اسراییل بردند تا سرسپردگی خود را به صهیونیست ثابت کرده باشند.
همزمانی مرجعیت آیهالله شیخ محمدمهدی کلباسی با مرجعیت برادرشان آیهالله حاجآقا محمدکلباسی و آیهالله حاج شیخ محمدجعفر کلباسی و برخی شاگردان پدر علامهاش چون آیهالله محمدجعفر آبادهای و آیهالله حاج سید اسدالله شفتی و بعضی دیگر از بزرگان علماء و مراتب اخلاص و صمیمیت و اخلاق حمیده ایشان نسبت به آنان حاکی از سلامت نفس و مقام تزکیه وی میباشد، حکیم و شاعر معروف قاآنی قصیدهای در مدح آیهاللهالعظمی حاجآقا محمدمهدی سروده است:
قصیده:
ای زلف یار من از بس معنبری یک توده نافهای یک طبله عنبری
همسایهٔ چهی پیرایه بر مهی آذین گلشنی زیب صنوبری
گرچه در آتشی پیوسته سرخوشی مانا سیاوشی یا پور آزری
مرغ مطّوقی مشک مخلّقی شام معلقی دود مدوری
جان معظمی روح مکرِّمی رزق مجسّمی مکر مصوّری
یازی به روشنی گویی که کژدمی جنبی فرازگنج ماناکه اژدری
بندی بههر دمی دلها بههر خمی زلفا به موی تو نیکو دلاوری
از اشک و چهر من بس سیم و زر تراست جعدا به جان تو بیحد توانگری
چون چهرهٔ بخیل چون ساقهٔ نخیل پر عقده و خمی پر چین و چنبری
پیرامن قمر از مشک هالهای برگردن پری از نافه پرگری
غایب بود غمم تا در مقابلی حاضر بود دلم تا در برابری
گویی نهکافرم گویی نه ظالمم واللهکه ظالمی بالله که کافری
ظالم نهیی چرا مردم به خون کشی کافر نیی چرا ایمان زکف بری
طوفان اشک من عالم خراب کرد تو سالمی مگر نوح پیمبری
با اینکه ازگناه داری رخی سیاه در باغ جنتی برگردکوثری
بر مو فسون دمند افسونگرن و تو هم مایهٔ فسون هم خود فسونگری
گر دیو راهزن ور دزد خانهکن با آن پسر عمی با این برادری
بال فرشتهیی زانرو مکرمی لام نوشتهیی زانرو مدوری
در موی پر شکن شیطان کند وطن مو یا تو خود به فن شیطان دیگری
آن چهره آتشست تو دود آتشی وان روی مجمرست تو عود مجمری
گاهی به شکل میم برگشته حلقهای گاهی چو نقش لام خمّیده چنبری
اینخود ضرور نیست کز وصف تو قلم خود عطسه میزند از بس معطری
تو درخور منی من درخور تو زانک تو نادری به حسن من در سخنوری
هم من به حسن شعر مقبول عالمم هم تو به حسن شعر مشهور کشوری
زلفا ستایشت زانرو کنمکه تو چون خلق صدر دین نیک و معنبّری
مهدی هادی آنک نوکرده عدل او آیین احمدی قانون حیدری
هر جا که قهر او فردوس دوزخی هرجا که مهر او غسلین کوثری
با قدر و جاه او گر دم زند عدو گو روبها مزن لاف غضنفری
با جسم و چشم خصم با قهر تو کند هم موی ناچخی هم مژّه خنجری
ای مفتخر زمین از روی و رای تو چونان که آسمان از ماه و مشتری
اخیار کاینات خارند و تو گلی ابرار ممکنات برگند و تو بری
طبعت ز فرط جود ناکرده هیچ فرق خاک سیاه را از زرِّ جعفری
با تو اگر حسود دعوی کند چه سود بی شعله کی کند انگشت اخگری
زادی گر از جهان خود برتری از آن اوکمبها خزف تو پاکگوهری
صفرست اگرچه هیچ لیکن ز رسم او افزون شود عدد هرگه که بشمری
صفری بود جهان لیکن ترا در آن بفزاید از عمل آیین سروری
به هر عمل خدای دادت به دهر جای تا خود به یاد گنج ویرانه بسپری
یک نکته گویمت از بندهگوش دار اما به شرط آنک ز انصاف نگذری
تو در لباس خود گویی ز من سخن پس تو ز لعل خویش همچون سکندری
القاکنی ز دل اصغاکنی به سمع بستانی آشکار در خفیه بسپری
طرزی دگر شنو تا گویمت عیان از سلک شعر نه از راه ساحری
تو یک تنی به ذات لیک از ره صفات افزونی از هزار چون نیک بنگری
هست آن هزار یک وین نیست جای شک الفاظ مشترک آن بهکه بستری
من نیز یک تنم لیکن همیکنم گاهی سخنوریگاهی قلندری
یکتن بهصد لباس یکفن بهصد اساس گه همسر اناس گه همدم پری
قاآنیا خموش بسرا سخن بههوش هم اینت ساحری هم اینت شاعری
اسرار خاصگان در محضر عوام زین به کسی نگفت در منطق دری
آیهاللهالعظمی حاجآقا محمدمهدی در چهارم جمادیالثانی ۸۷۲۱ ق به لقاءالله شتافت.
وی پس از تشییع باشکوه در مقبره والد خود جنب مسجد حکیم در جوار پدر علامهاش دفن گردید و مرقد ایشان متصل به مضجع علامه حاجی کلباسی داخل ضریح قرار دارد.از ایشان غیر از پرورش شاگردان بسیار و کمک به ادامه احیای حوزه علمیه اصفهان و تألیفات کثیره، چهار فرزند عالم روحانی باقی ماند.
۱- حاج میرزا محمود
۲- حاج میرزا ابوالقاسم
۳- حاج میرزا عبدالجواد
۴- حاج میرزا محمدحسین
حجهالاسلام حاج میرزا محمود کلباسی
فرزند ارشد آیهالله العظمی حاج شیخ محمدمهدی میباشد. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، سطوح عالی و دروس خارج فقه و اصول را از پدر بزرگوارش و عموهایش فرا گرفت و سپس به نجف اشرف مهاجرت کرد و از مراجع و علمای نجف بهره برد، وی مجدداً به اصفهان بازگشت و اشتغال به تدریس و امامت جماعت مسجد حکیم داشت و مردم اعتقاد زیادی برای شرکت در نماز جماعت ایشان داشتند. وی ۹ سال بعد از رحلت والدش در سال ۷۸۲۱ ق در سن جوانی درگذشت و در مقبره جدش مدفون گردید.
آیه الله حاج میرزا ابوالقاسم کلباسی
مشهور به شیخ العراقین فرزند دوم آیهالله العظمی حاج شیخ محمدمهدی متولد ۰۵۲۱ق میباشد. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، سطوح عالی و دروس خارج فقه و اصول را نزد آیات عظام حاج شیخ محمدمهدی (پدر بزرگوارش)، حاج شیخ محمد(عموی وی) و حاج شیخ محمدجعفر(عموی وی) فرا گرفت و سپس به نجف اشرف مهاجرت کرد و از علمای اعلام و مراجع عظام حاج شیخ مرتضی انصاری و حاج شیخ محمدحسین کاظمینی بهره برد و سپس به تدریس و تربیت شاگردان در حوزه علمیه نجف مشغول گردید. ازجمله شاگردان وی میتوان حضرات آیات حاج شیخ محمدصادق بروجردی، حاج شیخ محمد نبی تویسرکانی و حاج میرزا عبدالرحیم کلباسی را نام برد.
تألیفات وی عبارت است از:
۱-«تنقیح الاصول فی الاشارات والقوانین» شرحی بر یکی از کتب اصولی پدر علامهاش در دو جلد بزرگ نوشته و در آن کتاب بهنقد و بررسی و شرح اقوال جدش علامه حاجی کلباسی در اشارات الاصول و نظرات محقق قمّی صاحب قوانین الاصول پرداخته است. (الذریعه: ج۲/ص۲۰۲٫)
۲-«کتاب الصلاه» در تجزیه و تحلیل اقوال و نظرات صاحب جواهر و شیخ انصاری (الذریعه: ج۱۵/ص۵۴)
نفوذ سیاسی اجتماعی آیهالله شیخ ابوالقاسم کلباسی گسترش ویژهای در نجف یافت و مورداحترام مظفرالدین شاه قاجار و سلطان دولت عثمانی عبدالحمید بود و مشهور به شیخ العراقین گردید و در محله العماره نجف اشرف مدرسه علمیهای بنا نمود که به مدرسه علمیه شیخ کرباسی شهرت داشت و در سالهای پایانی حکومت حزب بعث در عراق به دستور صدام بعثی خراب گردید و اکنون در صحن حضرت فاطمه الزهرا؟عها؟ واقعشده است.
همچنین با دستور ایشان حجرات اطراف مسجد کوفه تخریب گردید و بهصورت ایوان در اطراف مسجد درآمد و همین سبک معماری، ماندگار و بازسازیشده است. ایشان در نجف اشرف در سال ۸۰۳۱ق رحلت کرد و در صحن امیرالمؤمنین؟ع؟ در ورودی باب القبله، سمت چپ، مقابل مقبره شیخ انصاری مدفونشده که اینجا مقبره علماء خلخالی نیز هست.
حجه الاسلام حاج شیخ اسماعیل کلباسی
تنها فرزند روحانی ایشان بود که تحصیلات علوم دینی را در حوزه علمیه نجف فرا گرفت و فقه و اصول را از پدر بزرگوارش آموخت وجاهت علمی و مردمی داشته و در سال ۲۴۳۱ق در نجف وفات نمود و در جوار پدرش مدفون گردیده است.
آیهالله حاج شیخ عبدالجواد کلباسی
سومین فرزند آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدمهدی است. ایشان پس از فراگرفتن مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، با دختر دایی خود آیه الله العظمی حاج سید اسدالله شفتی ازدواج کرد. ایشان دروس خارج فقه و اصول را ازعلمای اعلام و مراجع عظام حاج شیخ محمدمهدی کلباسی (پدربزرگوارش)، حاج شیخ محمد کلباسی (عموی وی)، حاج شیخ محمدجعفر کلباسی (عمومی وی)، حاج سیداسدالله شفتی (دایی وی) و بعضی اساتید دیگر بهره برد و از مشاهیر علما اصفهان گردید و سالها امامت جماعت مسجد حکیم بر عهده او بود و در همان مسجد حوزه درسی داشت و شاگردان زیادی پرورش داد.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «تذهیب الاصول در شرح تهذیب الاصول علّامه حلّی» الذریعه ج۴ ص۵۳
۲- «منوّرالعیون» شرح قسمتی از کتاب عیون الاصول پدرش میباشد. (فهرست مخطوطات کتابخانه آیه الله مرعشی بخشی ج۱۲ ص ۲۸۸)
ایشان در سال ۴۱۳۱ ق در اصفهان رحلت کرد و پس از تشییع باشکوهی در مقبره جدش علامه حاجی کلباسی مدفون گردید.
آیهالله حاج شیخ عبدالجواد کلباسی سه فرزند روحانی داشت که عبارتاند از:
۱- حاج میرزا محمدعلی
۲- حاج میرزا محمدهاشم
۳- حاج میرزا محمد
حجه الاسلام حاج میرزا محمدعلی کلباسی
مشهور به آقای کلباسی فرزند اول آیهالله حاج شیخ عبدالجواد که در سال ۶۶۲۱ق متولد شد. ایشان پس از فراگیری مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان با دخترعمویش آیهالله حاج شیخ ابوالقاسم کلباسی ازدواج کرد؛ وی فقه و اصول را نزد علمای این بیت فرا گرفت و نفوذ سیاسی و شهرت اجتماعی زیادی در شهر اصفهان پیدا کرد و یک نوبت در مسجد حکیم امامت جماعت داشت. ایشان در دوزادهم ماه صفر در سال۲۴۳۱ق رحلت کرد و در انتهای صحن مقبره علامه کلباسی مدفون گردید.
حجه الاسلام میرزاعلی محمد کلباسی
فرزند روحانی حاچ میرزا محمد علی، متولد ۰۷۲۱ق میباشد. ایشان پس از فراگیری مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان با دختر عمویش آیهالله حاج میرزامحمدهاشم کلباسی ازدواج کرد و فقه و اصول را از علمای این بیت بهره برد و یک نوبت در مسجد حکیم امامت جماعت داشت. ایشان زاهد و عابد بوده و در سال ۱۶۳۱ق وفات یافت و در تخت فولاد در تکیه علامه میرزا ابوالمعالی کلباسی مدفون گردید.
آیه الله حاج میرزا محمدهاشم کلباسی
فرزند دوم آیهالله حاج شیخ عبدالجواد متولد سال ۰۶۴۱ق میباشد. ایشان پس از فراگرفتن مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، فقه و اصول را از پدرش و بعضی دیگر از علمای این بیت آموخت و دروس خارج فقه و اصول را از آیهالله حاج سید محمدباقر درچهای بهره برد و عالمی عامل و زاهدی با اخلاص گردید. ایشان حوزه درسی داشت و شاگردان زیادی تربیت کرد و در مسجد حکیم امامت جماعت مینمود.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «رساله فی ماء الغساله» در فقه
۲- «رساله فی النوافل» در فقه
۳- «رساله فی الکر» در فقه
۴- «رساله فی تنجیس المتنجس»
۵- «شرح المکاسب لشیخ الانصاری»
۶- «شرح تبصره المتعلمین» در فقه
۷- «شرح الرسائل لشیخ الانصاری» در اصول فقه
۸- «رساله التحسین و القبیح عقلیین» در اصول فقه
۹- «رساله فی الاستصحاب» در اصول
۰۱- «رساله فی اجتماع الامر و النهی» در اصول
۱۱- «تقریرات فقه و اصول آیهالله سیدمحمدباقر درچهای»
۲۱- «تقریرات اصول فقه آیهالله سیدمنیرالدین بروجردی»
آیهالله حاج میرزامحمدهاشم کلباسی در پانزدهم ذی الحجه سال ۸۵۳۱ق درگذشت و پس از تشییع باشکوهی در تخت فولاد تکیه کازرونی مدفون گردید. از ایشان دو پسر روحانی باقی ماند:
۱- حاج شیخ عبدالجواد
۲- حاج شیخ کاظم
حجه الاسلام و المسلمین حاج میرزا عبدالجواد کلباسی
فرزند اول آیهالله میرزا محمدهاشم متولد سال ۶۷۳۱ق در اصفهان میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان گذراند و فقه و اصول را از ملاعلی اکبر آبشاهی و ….. فرا گرفت. وی موفق به خیرات و دستگیری از فقراء و ضعفاء بود و وجاهت مردمی و دولتی داشت. غیرت دینی قوی داشت و با جدیت از حقوق دینی مردم دفاع میکرد. چند ماه از سال را در عتبات عالیات به زیارت طی میکرد.
و کتابی بنام منهاج السالکین در کیفیت زیارت پیامبر اکرم؟ص؟ و ائمه بقیع؟ع؟ تألیف کرد. ایشان در ۹۱ جمادی الاولی سال ۷۸۳۱ق طی یک حادثه رانندگی به رحمت ایزدی پیوست و پیکر ایشان پس از تشییع باشکوه در اصفهان و سپس در قم، در یکی از حجرههای صحن حرم مطهر حضرت معصومه؟عها؟ مدفون گردید.
حجه الاسلام حاجآقا کاظم کلباسی
فرزند دوم روحانی آیهالله حاج میرزا محمدهاشم متولد سال ۱۴۳۱ق میباشد، ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، فقه و اصول را از حضرات آیات حاج سید مرتضی مصطفوی، حاج شیخ محمود کفعمی، حاج سیدمصطفی بهشتی، حاج شیخ مجتبی بهشتی و حاج شیخ محمد کلباسی فرا گرفت. ایشان مباحث تکمله المنهاج را با علمای اعلام سیدمحمد کاظم مدرس، سید ضیاءالدین تجویدی، مقدس و سید معنوی هم مباحثه بود. وی موفق به حسنات و اهتمام به افطاری دادن به فقرا و نیازمندان میباشد و سالها در مسجد حکیم امامت نمود و شبها مجلس روضهخوانی در مقبره جدش علامه حاجی کلباسی برگزار میکرد. زندگی ایشان همراه زهد و خالی از هوای نفس بود و در ۵۱ شوال سال ۳۳۴۱ق رحلت کرد و در مقبره جدش علامه حاجی کلباسی مدفون گردید.
حجه الاسلام حاج شیخ علی کلباسی
فرزند آقا محمد فرزند حاج شیخ کاظم، تنها نواده روحانی ایشان است که در سال ۵۹۳۱ق متولد شد. وی پس از طی مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، فقه و اصول را از علمای اعلام و حضرات آیات میرزاعلی عبودیت، حاج شیخ احمد کلباسی، شیخ مجید پورربانی، حاج شیخ حمید پرورش، شیخ محمود امامی، شیخ مرتضی مداح علی، شیخ علیرضا عزیزالهی، شیخ حسین حلبیان، شیخ عباسعلی فرخ فال، شیخ جواد حاجی شفیعی، شیخ مجید انصاری تبار و شیخ مجتبی فلاحتی فراگرفت و حکمت و کلام را از اساتید بزرگواری همچون شیخ حامد نیازی، شیخ حسین قانونی، سید محمدرضا طباطبایی، دکتر شیخ احمد سعیدی، دکتر شیخ مهدی جعفری هرندی، دکتر شیخ حسن رضازاده، دکتر سید حسن اسلامی اردکانی، دکتر مهدی دشت بزرگی، دکتر حسن احمدیزاده آموخت و از دروس خارج فقه و اصول حضرات آیات سید ابوالحسن مهدوی و سید محمدحسین مدرّس بهره برد. ایشان علاوه بر تحصیلات حوزوی، دارای مدرک کارشناسی در رشته مدیریت و کارشناسی ارشد در رشته فلسفه و کلام اسلامی میباشد. وی مدتی در مسجد رکن الملک و مسجد خیاطها (واقع در بازار اصفهان) امامت جماعت مینمود و هم اکنون یک نوبت در مسجد حکیم امامت جماعت دارد و در دانشگاه پیام نور اصفهان علاوه بر تدریس، فعالیت تبلیغی و امامت جماعت دارد.
مقالات تحقیقی ایشان عبارت است از:
۱- ادب در زندگی (تفسیر سوره حجرات)
۲- تحلیل نظرات پرفسور هانری کربن بر رساله عقل سرخ شیخ اشراق
۳- تحلیل آراء ابن سینا پیرامون معاد
۴- منابع صدور احکام از منظر اسلام و مسیحیت و یهود
۵- نقد و بررسی رساله مردسیاسی افلاطون
۶- مقایسه آخرت شناسی مسیحیت و اسلام
۷- تحلیل و تبیین فلسفی و کلامی مرگ اندیشی در دیدگاه فلاسفه و متکلمین
۸- نقد و بررسی سندی عهدین
۹- نقد و بررسی اقوال فلاسفه و متکلمین الشیء ما لم یجب لم یوجب
۰۱- سیر نظور تاریخی ماده و صورت از ارسطو تا ملاصدرا
حجهالاسلام حاج میرزامحمد کلباسی
سومین فرزند حاج میرزاعبدالجواد متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان پس از فراگیری مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، فقه و اصول را از حضرات آیات حاج میرزا عبدالجواد کلباسی (پدربزرگوارش) و حاج میرزامحمدهاشم (برادرش) فرا گرفت و دروس خارج فقه و اصول را از آیه الله آقاسیدمحمدباقر درچهای بهره برد و شاگردانی را در علوم دینی تربیت کرد و یک وعده در مسجد حکیم امامت جماعت داشت.
آیهالله حاج شیخ محمدحسین کلباسی
چهارمین فرزند آیهاللهالعظمی آقامحمدمهدی است. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان به نجف اشرف مهاجرت کرد و در آنجا از اساتیدی چون برادرش آیهالله حاج شیخ ابوالقاسم کلباسی، آیهالله حاج شیخ محمدحسین کاظمینی استفاده نمود و با دختر علامه شیخ محمدحسن نجفی(صاحب جواهر) ازدواج کرد و از درس خارج فقه و اصول صاحب جواهر بهره برد. سپس به مشهد مقدس هجرت کرد و چندسال در آنجا به تحصیل و عبادت پرداخت و مدتی تولیت مدرسه علمیه جدش حاج شیخ حسن (پدر علامه حاجی کلباسی) را به عهده داشت. سپس به کربلا رفت و از اصحاب آیهالله سیداسماعیل صدر عاملی اصفهانی بود و چندسالی در آنجا به درس و بحث و زیارات مشغول بود.
ایشان به شدت از ریاست گریزان بود. زیارات، تهجد و روزه سه ماه رجب، شعبان وماه رمضان او ترک نمیشد. اواخر عمر مجدداً به مشهد بازگشت و در سال ۰۴۳۱ ق رحلت کرد و در رواق دارالسیاده مدفون گردید.
آیهالله حاج شیخ علی کلباسی تنها فرزند روحانی ایشان است که در سال ۴۹۲۱ ق در نجف متولد گردید. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در نجف با دختر آیهالله حاج شیخ حسن (نوه صاحب جواهر) ازدواج کرد.
فقه و اصول را از آیه الله حاج شیخ محمدحسین کلباسی (پدربزرگوارش) فرا گرفت و دروس خارج فقه و اصول را از آیات عظام آخوند ملامحمد کاظم خراسانی و حاج شیخ حسن نجفی فرزند صاحب جواهر بهره برد ودر نجف حوزه درسی داشت و شاگردانی نیز تربیت کرد و در سال ۳۵۳۱ ق درگذشت و در صحن امام امیرالمؤمنین علی؟ع؟ مدفون گردید.
فرزندان روحانی ایشان:
۱- حاج شیخ محمدابراهیم
۲- حاج شیخ عبدالمهدی
آیهالله حاج شیخ علی کلباسی
تنها فرزند روحانی ایشان است که در سال ۴۹۲۱ ق در نجف متولد گردید. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در نجف با دختر آیهالله حاج شیخ حسن (نوه صاحب جواهر) ازدواج کرد.
فقه و اصول را از آیه الله حاج شیخ محمدحسین کلباسی (پدربزرگوارش) فرا گرفت و دروس خارج فقه و اصول را از آیات عظام آخوند ملامحمد کاظم خراسانی و حاج شیخ حسن نجفی فرزند صاحب جواهر بهره برد ودر نجف حوزه درسی داشت و شاگردانی نیز تربیت کرد و در سال ۳۵۳۱ ق درگذشت و در صحن امام امیرالمؤمنین علی؟ع؟ مدفون گردید.
فرزندان روحانی ایشان:
۱- حاج شیخ محمدابراهیم
۲- حاج شیخ عبدالمهدی
آیهالله العظمی حاج شیخ محمدابراهیم کرباسی (کلباسی)
در سال ۲۲۳۱ق در نجف متولد گردید. پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه نجف، فقه و اصول را نزد حضرات آیات حاج شیخ میرزا ابوالحسن مشکینی، حاج شیخ محمدتقى ایروانی و حکمت را نزد اساتید بزرگوار حاج شیخ احمد آشتیانی و درایه و رجال را نزد آیه الله سید ابوتراب خوانساری فراگرفت و دروس خارج فقه و اصول را از آیات عظام میرزاحسین نائینی، آقاسیدابوالحسن اصفهانی و آقاضیاءعراقی بهره برد و به مقام مرجعیت رسید و بسیاری از عشایر عراق از ایشان تقلید میکردند.
ایشان در مسجد آیهالله العظمی حاج آقا رضا همدانی امامت جماعت داشت و شاگردانی زیادی از محضرش استفاده کردند. تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- دررالمقال فی علمی الدّرایه و الرّجال (تقریرات دروس آیهالله سید ابوتراب خوانساری)
۲- منهاج الاصول (تقریرات درس اصول آیهالله آقاضیاء عراقی در ۵ مجلد)
۳- تقریرات درس آیهالله میرزای نائینی (در ۳ مجلد)
۴- حاشیه بر کفایه الاصول
۵- منهاج التقوی (شرح استدلالی بر عروه الوثقی)
۶- الصلاه الیومیه
۷- منهاج المتقین (رساله عملیه به زبان عربی)
۸- مناسک الحج
۹- نخبه الاحادیث فی الوصایا و المواریث (در ۳ مجلد)
آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدابراهیم کرباسی (کلباسی) در سال ۷۰۴۱ق در نجف اشرف رحلت کرد و مرقد او در رواق بالاسر امیرالمومنین علی؟ع؟ میباشد.
آیهالله حاج شیخ جعفر کرباسی (کلباسی)
تنها فرزند روحانی حاج شیخ محمد ابراهیم میباشد. حاج شیخ جعفر در سال ۲۴۳۱ ق در نجف متولد گردید. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه نجف اشرف فرا گرفت و فقه و اصول را از آیه الله العظمی حاج شیخ محمدابراهیم (پدر بزرگوارش) بهره برد و سالها در نجف اشرف در رشتههای ادبیات عرب و معانی و بیان و تاریخ و منطق و فقه در دبیرستانها و در بین طلاب تدریس داشته است بهطوری که از او به عنوان مجتهد نحوی یاد میشود و عمده آثار ایشان در ادبیات عرب و تاریخ است.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «اعراب القرآن» ۸ جلد در تجزیه و ترکیب ادبی قرآن
۲- «الانباء بما فی کلمات القرآن من اضواء» ۴ جلد در روایات پیرامون آیات قرآن
۳- «محمد بن عبدالله؟ص؟»، در تاریخ پیامبر اکرم؟ص؟
۴- «النورالمبین فی قصص الانبیاء و المرسلین» در تاریخ پیامبران
۵- «المنتخب من کلام العرب» در کلمات انتخاب شده از بزرگان عرب ۲ جلد
۶- «نظرات فی اخطاء المنشنین» در اشتباهات نویسندگان ۴ جلد
۷- «اوثق الحقایق فی اقوال الامام الصادق؟ع؟ »
۸- «اصول الاسلام عندالمتشرعه»
۹- «ارشاد الاغفال فی اصلاح الخط للضوال»
۰۱- «شرح قطر الندی لابن هشام
۱۱- «الرساله التامه فی فروق اللغه العامه»
۲۱- «هبه الحازم فی شرح الفیه ابن مالک لابن الناظم»
۳۱- «اعراب شواهد ابن عقیل القرآنیه»
۴۱- «مواقع حالات الاعراب»
۵۱- «جوهر القاموس فی المجموع و المصادر للقزوینی» (تحقیق و تعلیق)
۶۱- «قواعد الاعراب لابن هشام»
۷۱- «الفعل الثلاثی، المتعدی و اللازم»
۸۱-« اعراب نهج البلاغه»
۹۱- «علم الصرف»
۰۲-«فوائد نحویه »
۱۲- «فوائد التجوید»
۲۲-«سرائر التهذیب فی اعراب الشواهد القرآنیه فی کتاب مغنی البیب»
۳۲- «صحائف من نهج البلاغه» در ۳ جلد
(صحیفه الاحداث العسکریه -صحیفه افکار الناس- صحیفه الاحداث الفلکیه)
آیهالله حاج شیخ جعفر کرباسی (کلباسی) در ۹ ربیع الثانی سال۷۳۴۱ق در نجف اشرف رحلت کرد و در رواق مرقد جناب کمیل بن زیاد مدفون گردید.
حجه الاسلام حاج شیخ عبدالمهدی کرباسی (کلباسی)
فرزند آیهالله حاج شیخ علی در سال ۴۲۳۱ق در نجف اشرف تولد یافت. ایشان پس از طی مقدمات علوم دینی نزد اساتید نجف اشرف به اصفهان مهاجرت کرد و با دختر آیهالله حاج میرزا محمدهاشم کلباسی ازدواج کرد. سپس به نجف بازگشت و فقه و اصول را نزد برادرش آیهالله العظمی حاج شیخ محمدابراهیم کرباسی (کلباسی) و دروس خارج فقه و اصول را از آیات عظام سیدمحسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی و سید محمود شاهرودی فراگرفت. ایشان اهل علم و فضل و اهل عبادات و زیارات بود و در زندگی شخصی بسیار احتیاط میکرد. ایشان در نماز بسیار خاضع و خاشع و اکثراً در هر حالی اهل ذکر بود و زهد ایشان زبانزد عام و خاص بوده است. و در سال ۱۴۱۱ ق رحلت نمود و در وادیالسلام مدفون گردید.
حجه الاسلام شیخ محمدحسین کلباسی
تنها فرزند روحانی ایشان متولد سال ۹۵۳۱ ق میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه نجف فرا گرفت و فقه و اصول را از آیه الله العظمی حاج شیخ محمدابراهیم کلباسی (عموی بزرگوارش) بهره برد و سپس به اصفهان مهاجرت کرد و برای ورود به آموزش و پرورش، اجباراً لباس روحانیت را ترک کرد و سالیانی ادبیات عرب و معارف اسلامی را در دبیرستانها تدریس نمود و در سال ۲۲۴۱ق رحلت کرد و در باغ رضوان اصفهان مدفون گردید.
۴ نفر از نوادگان حجهالاسلام حاج شیخ عبدالمهدی کلباسی، روحانی میباشند که عبارتاند از:
۱- حاج شیخ ولاء کلباسی
۲-آقای علی کلباسی
۳- حاج شیخ محمد کرباسی (کلباسی)
۴- حاج شیخ حیدر کرباسی (کلباسی)
حجهالاسلام حاج شیخ ولاء کلباسی
فرزند اول روحانی آقاشمس الدین فرزند حاح شیخ عبدالمهدی، در سال ۵۹۳۱ق متولد شد. مقدمات علوم دینی را در اصفهان گذراند و دروس فقه و اصول را از علمای اعلام و حضرات آیات سید علی رفیعیایی، شیخ محمود امامی، شیخ عباس جاننثاری، شیخ علی الهی، شیخ اکبر یزدینیانپور، شیخ مجید مهدوی، شیخ مجید هادیزاده، شیخ حمید الهی دوست، شیخ مهدی فرزین، شیخ عبدالامیر خطاط و شیخ مجید جلالی فرا گرفت و از دروس خارج فقه و اصول حضرات آیات شیخ هادی نجفی، سید ابوالحسن مهدوی و سیدیوسف طباطبایینژاد بهره برد. ایشان مدتی در مسجد رکن الملک امامت جماعت داشت و سپس در بعضی مساجد و ارگانها مشغول اقامه جماعت و تبلیغ دین بوده است.
ایشان کتابی تحت عنوان حقوق فرزند متولد از تلقیح مصنوعی تألیف نموده است و علاوه بر تدریس در حوزه علمیه اصفهان، در امور اداری حوزه علمیه مشغول خدمت به طلاب میباشد.
حجهالاسلام حاج شیخ محمد کرباسی (کلباسی)
فرزند آقا عزالدین فرزند حاج شیخ عبدالمهدی، در سال ۸۹۳۱ق در نجف اشرف متولد شد. پس از طی مقدمات علوم دینی با صبیه آیه الله العظمی حاج شیخ محمدامین مامقانی ازدواج کرد. ایشان فقه و اصول و کلام و حکمت را نزد حضرات آیات سید محمدباقر سیستانی، شیخ حسنین هندی، شیخ علی آل محسن قطیفی، شیخ عباس کاشف الغطاء، شیخ هادی آل رازی و بعضی دیگر از اساتید نجف آموخت و از دروس خارج فقه و اصول آیات عظام شیخ محمدامین مامقانی و سیدمحمدباقر سیستانی بهره برد و از حضرات آیات سید عبدالستار الحسنی، سیدمحمدرضا جلالی، شیخ هادی نجفی و شیخ احمد کلباسی اجازه اجتهاد و نقل روایت دارد.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «الرسائل الرجالیه»
۲- «رساله تصحیح کل ما ورد فی الکافی»
۳- « شرعیه الاحزاب فی الاسلام»
۴- «رساله فی قاعده حفظ النظام»
۵- «شرعیه اجهزه الامن و المخابرات فی الاسلام»
۶- «ثبوت الهلال بالعین المسلحه»
۷- «رساله فی طهاره الحیوان بزوال عین النجاسه»
۸- «العوامل المؤثره فی فهم النص المعصومی»
۹- «تحقیق رساله جواز التطوع فی وقت المکتوبه»
۰۱- «تحقیق رساله ماء الغساله لآیهآلله المیرزا هاشم الکلباسی»
۱۱- «علامه حاجی کلباسی در کتب تراجم و رجال»
۲۱- «شرح منطق مظفر»
۳۱- «سلسله حوار العقائدیه» شرح باب حادی عشر
ایشان مؤسسهای به نام «مرکز النجف الاشرف لتألیف و التوثیق و النشر» تأسیس نموده که تاکنون تصویر بیش از ۳۶ هزار کتاب و رساله خطی و چندین میلیون ورقه از اسناد و تصاویر علما و بزرگان و مقامات مرتبط با نجف اشرف در آن جمع آوری شده و به همت وی تاکنون چند جلد کتاب از این مرکز به چاپ رسیده است که عبارتاند از:
۱- «موسوعه النجف الاشرف الوثائقیه النجف الاشرف و القضییه الفلسطینیه»
۲- «موسوعه النجف الاشرف الوثائقیه النجف الاشرف و الوحده الاسلامیه»
۳-«النجفالاشرف و هجوم الوهابیه علی المدینه المنوّره»
۴-«النجفالاشرف و العلاقات الکردیه»
۵- «موسوعه النجف الاشرف العلمیه» (علم الفقه)
۶- «موسوعه النجف الاشرف العلمیه» (علم الفلسفه)
۷- «موسوعه النجف الاشرف العلمیه» (علم الدرایه)
۸- «موسوعه النجف الاشرف العلمیه» (علم الاصول)
۹- «موسوعه النجف الاشرف العلمیه» (علم المنطق)
۰۱- «موسوعه النجف الاشرف العلمیه» (علم السیره و التاریخ)
۱۱- «الانتفاضه الشعبانیه»
۲۱- «انباء النجف الاشرف فی الصحف القاجاریه»
۳۱- «علماء اصفهان الذین درسوا فی النجف الاشرف»
۴۱- «علماء خوانسار الذین درسوا فی النجف الاشرف»
۵۱- «علماء الکاظمیه الذین درسوا فی النجف الاشرف»
۶۱- «دلیل مرکز النجف الاشرف لتألیف و التوثیق و النشر»
او همچنین کتب خطی علمای بیت کلباسی را از کتابخانههای مختلف جهان، تصویربرداری و در فایل دیجیتال جمع آوری نموده است.
حجهالاسلام حاج شیخ حیدر کرباسی (کلباسی)
فرزند آقا عزالدین فرزند حاج شیخ عبدالمهدی، در سال ۳۰۴۱ق در نجف اشرف متولد شد. ایشان پس از طی مقدمات علوم دینی، فقه و اصول را از حضرات آیات شیخ میثم خنیزی، شیخ هادی آل رازی، شیخ باقر ایروانی، سید محمدباقر سیستانی و کلام و حکمت را از اساتید بزرگوار شیخ ناجح العبودی و سید احمد اشکوری فرا گرفت و از دروس خارج فقه و اصول آیات عظام شیخ محمداسحاق فیاض و شیخ باقر ایروانی بهره برد. ایشان از حضرات آیات سید عبدالستار الحسنی، سیدمحمدرضا جلالی، شیخ هادی نجفی و شیخ احمد کلباسی اجازه اجتهاد و نقل روایت دارد و در حوزه علمیه نجف به تدریس فقه و اصول و حکمت اشتغال دارد.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «تحقیق فی حال احمد بن هلال» (رساله رجالیه)
۲- «رساله فی المشیخه» (رساله رجالیه)
۳- «رساله بلوغ النساء» در فقه
حجهالاسلام و المسلمین حاج شیخ فاضل کرباسی (کلباسی)
فرزند آقاعبدالجلیل فرزند آیهالله حاج شیخ علی فرزند آیهالله حاج شیخ محمدحسین، متولد بغداد در سال ۱۷۳۱ق میباشد.
ایشان مقدمات علوم دینی را در نجف گذراند و سپس با حکم ظالمانه صدام از عراق اخراج گردید و در شهر قم مشغول به تحصیل گردید و فقه و اصول را از علمای اعلام و حضرات آیات شیخ حسن جواهری، سید عادل علوی و شیخ باقر ایروانی آموخت و سپس از دروس خارج فقه و اصول از آیات عظام شیخ هادی آل رازی و شیخ باقر ایروانی بهره برد. سپس وی به تدریس دروس حوزوی پرداخت و تدریس ایشان در حوزه علمیه قم و کربلا به زبان عربی میباشد و همچنین از خطبای مشهور برای عرب زبانان محسوب میشود و از طریق رسانههای عراقی و شبکههای مجازی پخش میگردد و مشتاقان زیادی از آن بهره میبرند.
فرزندان روحانی ایشان شیخ عمار و شیخ علی میباشند.
شیخ عمار کرباسی (کلباسی)
فرزند حاج شیخ فاضل متولد تهران در سال ۱۰۴۱ق میباشد. پس از طی مقدمات علوم حوزوی در حوزه علمیه قم فقه و اصول را از علمای اعلام وحضرات آیات سیدحسین هاشمی، شیخ حمید صادقی و شیخ علی شجاعی بهره برد. وی در امر تبلیغ به روستاهای زیادی سفر کرده است و اکنون در شاخهای از مؤسسات عتبه امام حسین؟ع؟ و در شبکه دینی المعارف در قم مشغول به ترویج معارف دینی میباشد.
شیخ علی کرباسی (کلباسی)
در سال ۷۰۴۱ق در شهر قم متولد شد. ایشان پس از فراگیری مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه قم، فقه و اصول را از علمای اعلام شیخ عقیل حیدری، شیخ عبدالحکیم ناصری، شیخ لواسانی، شیخ احمدی، شیخ سلیمی و شیخ خادم الذاکرین فرا گرفت و اکنون در امور اداری حوزه علمیه قم مشغول خدمت به طلاب میباشد.
شرح حال آیهالله العظمی حاج آقا محمد کلباسی
آیهاللهالعظمی حاج آقا محمد کلباسی دومین فرزند علامه حاجی کلباسی در سال ۴۱۲۱ق در اصفهان متولد شد. ایشان پس از فرا گرفتن مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان، فقه و اصول و کلام و حکمت را از مراجع عظام حاج محمدابراهیم کلباسی (پدربزرگوارش)، حاج سیدمحمدباقر شفتی، حاج شیخ محمدحسن نجفی(صاحب جواهر)، حاج شیخ محمدمهدی کلباسی (برادرش)، حاج حسن نوری فرزند ملاعلی بهره برد. در تمام دوران زندگی مرجع بزرگ شیعه علامه حاجی کلباسی، علاوه بر تدریس و تحقیق، در درس پدر خود شرکت میکرد و نهتنها جز لجنه علمی، تحقیقاتی والد خود بود، بلکه از اصحاب جلسه استفتاء پدر خود به شمار میرفت و تقریرات دروس والد خود را مینوشت.
آیهالله حاج آقا محمد عمر خود را به تدریس، تألیف و تصنیف صرف نمود و به درجه اجتهاد نائل گشت. از پدر بزرگوارش، حجهالاسلام شفتی و آقا شیخ محمدحسن نجفی(صاحب جواهر) و بعضی دیگر از علماء اجازه اجتهاد داشته و در مقدمه کتاب انوارالنزول خود، اجازاتی را که از علما دریافت نموده، مکتوب نموده است.
ایشان از علماء و مراجع تقلید شیعه و در زهد و تقوا و ورع و صداقت ضربالمثل بود. شاگردان زیادی از درس ایشان بهره بردند و بعضی چون شیخ احمد خوئینی(ملاآقا قزوینی) از وی اجازه اجتهاد دریافت نمودهاند. در امور قضایی مورد اعتماد مردم بود و بسیار به ایشان مراجعه میکردند، وی علاوه بر تدریس در مسجد حکیم، در همان مسجد یک وعده امامت جماعت داشت و در نوبت دیگر به برادرش آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدمهدی اقتدا میکرد. پدر ایشان علامه کلباسی در اجازه اجتهاد او نوشت: به عالیجناب، نور چشم مکرّم، قرّه العین المعظّم، آقا محمد زید توفیقه شفاهاً گفتم: راضی نیستم ترک جماعت کرده باشید، بلکه با اصرار گفتم: مبادا حتی یک نماز به غیر جماعت بخوانید.
تألیفات ایشان عبارتاند از:
۱-«منبعالحیاه» در اقوال اصولیّین از متقدمین و متأخرین در ۵۱ مجلّد
۲-«شرح تهذیب علامه حلّی» در اصول فقه
۳-«شرح علی نتایج الأفکار» شرح مفصلی بر کتاب تقریرات درس خارج اصول فقه آیهالله آقا سید ابراهیم موسوی قزوینی که به صاحب ضوابط معروف است.
۴- «رساله فی الرجال»
۵-«شرح خلاصه الحساب» نوشته شیخ بهایی
۶-«الحدود و التعزیرات»
۷-«رساله فی المیراث»
۸-«کتاب الطهاره» در فقه
۹- «کتاب الصلاه» در فقه
۰۱- «کتاب الصوم» در فقه
۱۱- «رساله فی الجنائز» در فقه
۲۱- «نجاه العوام» در احکام فقهی
۳۱-«انوارالنزول» در عبادات
۴۱-«نور حدقه الناظرین» در آداب، اخلاق و مواعظ
۵۱-«رساله فی الآداب و السنن»
۶۱-«هدیه الشیعه» رساله علمیه جهت مقلدین
آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمد کلباسی در روز جمعه ۲۲ ربیع الثانی سال ۲۹۲۱ق وفات نمود و در مقبره پدر بزرگوارش علامه حاجی کلباسی مدفون گردید.
حاج آقامحمد کلباسی دارای شش پسر بودند: که ۳ نفر از آنان در زمره علماء محسوب میشوند:
۱- حاج شیخ میرزا محمدتقی
۲-حاج شیخ میرزا محمدحسین
۳- حاج شیخ میرزا محمدحسن
حجهالاسلام حاج شیخ میرزا محمدتقی کلباسی
فرزند اول آیه الله العظمی حاج شیخ محمد متولد سال ۰۶۴۱ق میباشد. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، فقه و اصول را نزد آیات عظام حاج شیخ محمد کلباسی(پدربزرگوارش)، حاج شیخ محمدمهدی کلباسی (عموی بزرگوارش) و حاج شیخ محمد جعفر کلباسی (عموی بزرگوارش) فرا گرفت و سپس به تهران مهاجرت کرد و در بعضی مساجد تهران اقامه جماعت داشت. وی عالمی فاضل و زاهدو اهل ریاضت و تهجد بود و در سال ۴۰۳۱ ق رحلت کرد و در شهر قم در صحن امامزاده علی بن جعفر؟ع؟ مدفون گردید.
حجهالاسلام حاج شیخ محمود کلباسی تنها فرزند روحانی حاج شیخ محمدتقی متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان مقدماتعلوم دینی را در حوزه علمیه تهران فرا گرفت و به عتبات عالیات مهاجرت کرد و فقه و اصول را از علمای اعلام و اساتید بزرگوار در نجف، کربلا و سامراء بهره برد. سپس به مشهد مهاجرت کرد و از محضر آیات عظام میرزامهدی اصفهانی و حاج شیخ مرتضی آشتیانی مستفیض شد.
ایشان عالمی فاضل و از مبلغین بوده و حسن خلق ایشان موجب ارتباط با بسیاری از مردم شده بود و در امور خیر و رسیدگی به مشکلات مؤمنین بسیار کوشا بود. صبحهای جمعه در جمع کثیری از مؤمنین پس از وعظ و ارشاد با سوز و خضوع دعای ندبه میخواند و مردم اعتقاد زیادی به او داشتند.
تألیف ایشان عبارت است از:
«راه سعادت در آداب و احکام تجارت»
ایشان با فرقههای ضاله به خصوص بهائیت به شدت مبارزه مینمود و سرانجام در راه مبارزه توسط یک پزشک بهایی مسموم و در سال ۵۶۳۱ق به شهادت رسید و در صحن نو حرم امام رضا؟ع؟ مدفون گردید.
حجهالاسلام حاج میرزا محمدحسین کلباسی
دومین فرزند روحانی آیهالله العظمی حاج شیخ محمد متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان فراگرفت و فقه و اصول را از اساتیدی چون پدربزرگوارش و دیگر علمای این بیت بهره برد.
تألیف ایشان عبارت است از:
«کمال التوحید» در علم کلام
وی در سال ۵۳۳۱ ق رحلت کرد و در تخت فولاد در جوار مرقد جد خویش آیهالله حاج شیخ محمدحسن (پدرعلامه حاجی کلباسی) مدفون گردید.
حجهالاسلام حاج میرزا محمدحسن کلباسی
سومین فرزند روحانی آیهالله العظمی حاج شیخ محمد متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان فرا گرفت و فقه و اصول را از اساتیدی چون پدربزرگوارش و دیگر علمای این بیت بهره برد و امام جماعت مسجد گرک یراق در محله مسجد حکیم بود و در سال ۵۱۳۱ق رحلت کرد و در تخت فولاد مدفون گردید.
حجهالاسلام میرزاعبدالرحیم کلباسی تنها فرزند روحانی میرزامحمدحسن متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد.ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان فرا گرفت و فقه و اصول را از پدرش و علمای این بیت و حاج شیخ محمدرضا کرمانی (آخوند کرمانی)بهره برد. وی در جوانی در سال ۶۲۳۱ق رحلت کرد و در تخت فولاد مدفون گردید.
شرح حال آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدجعفر کلباسی
آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدجعفر کلباسی سومین فرزند علامه حاجی کلباسی در تاریخ ۴۱ ماه رمضان۹۱۲۱ ق در اصفهان تولد یافت. ایشان پس از فراگیری مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، فقه و اصول و حکمت و کلام را از آیات عظام حاج شیخ محمدابراهیم کلباسی (پدربزرگوارش)، حاج سید محمدباقر شفتی و حاج شیخ حسن فرزند ملاعلی نوری بهره برد و از این بزرگان اجازه اجتهاد و نقل روایت دریافت نمود.
وی در علم و زهد و تقوا و عبادت و تواضع و حسن اخلاق و احتیاط به پدر و جدّ خود اقتدا نمود و در اخلاق و تواضع و توجه به حوائج مؤمنین کم نظیر بود.
در تمام دوران زندگی مرجع بزرگ شیعه علامه حاجی کلباسی، علاوه بر تدریس و تحقیق، در درس پدر خود شرکت میکرد و نهتنها جز لجنه علمی، تحقیقاتی والد خود بود، بلکه از اصحاب جلسه استفتاء پدر خود به شمار میرفت و تقریرات دروس والد خود را مینوشت. ایشان حوزه درسی داشت و شاگردان زیادی از او بهره بردند.
تبحر وی در مباحث حدود و قصاص و دیات سبب گردید تا ناصرالدین شاه قاجار از ایشان درخواست نماید احکام قضایی حدود و قصاص و دیات را به زبان فارسی برای اجرای قانونمند در مملکت، تدوین فرماید.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «نورالعین فی احکام الحدود و القصاص»
۲- «تحفه الجعفریه» در دیات
۳- «منهج الرشاد الی احکام الدین و الایمان» که شرح مبحث طهارت «ارشادالاذهان» علامه حلی میباشد.
۴- «شرح الشرایع» در فقه
۵- «شرح حال علامه حاجی کلباسی و علامه سیدشفتی» که خلاصه شرح حال علامه کلباسی را در خاتمه کتاب منهاج الهدایه پدرش تدوین نموده است.
آیهالله شیخ محمدجعفر در روز جمعه ۶۲ محرم سال ۲۹۲۱ق رحلت کرد و در مقبره پدربزرگوارش علامه حاجی کلباسی دفن شد. او دارای پنج پسر بود که همگی از علماء دوره بعد محسوب میشوند:
۱- شیخ محمدعلی ۲- شیخ محمدحسن ۳-شیخ محمدحسین ۴- شیخ موسی ۵-شیخ ابوتراب
حجهالاسلام حاج شیخ محمدعلی کلباسی
فرزند ارشد آیهالله حاج شیخ محمدجعفر متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان پس از فراگیری مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان با صبیه آیهالله سیدمحمد ترک (حسینی خویی) ازدواج کرد و سپس فقه و اصول را از علمای اعلام و آیات عظام حاج شیخ محمدجعفر کلباسی(پدربزرگوارش)، حاج شیخ محمدمهدی کلباسی (عموی بزرگوارش)، حاج شیخ محمد کلباسی (عموی بزرگوارش) و دیگر علمای این بیت و آقاسیدمحمدترک بهره برد و خود از علمای و فضلای اصفهان گردید و صاحب کشف و کراماتی بود. ایشان در سال ۹۰۴۱ق رحلت کرد و در تکیه علامه ابوالمعالی کلباسی مدفون گردید.
فرزندان روحانی ایشان عبارتاند از: ۱- حاج شیخ محمدرضا ۲-حاج شیخ جعفر ۳- حاج شیخ فخرالدین
حجهالاسلام حاج شیخ محمدرضا کلباسی فرزند ارشد حاج شیخ محمدعلی متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان آموخت و فقه و اصول را نزد علمای این بیت تحصیل نمود و مشغول ارشاد و تبلیغ گردید و در سخنوری و ذکر مصائب امام حسین ؟ع؟ شهرت زیادی پیدا کرد و مکرر به حج بیت الله و زیارت عتبات عالیات مشرف شد و زائران زیادی از فیوضات او بهرهمند شدند و سرانجام در شوال سال ۶۶۳۱ق رحلت کرد و در تکیه آیهالله سید محمدترک در تخت فولاد اصفهان مدفون گردید.
آیهالله العظمی حاج شیخ محمدحسین کلباسی
تنها فرزند روحانی حاج شیخ محمدرضا متولد سوم شعبان سال ۳۲۳۱ق میباشد. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان به درس آیهالله حاج شیخ میرزاحسن قاضی عسکر راه یافت و بخشی از فقه و اصول را از ایشان آموخت. سپس به نجف اشرف مهاجرت کرد و فقه و اصول را از علمای اعلام و آیات عظام آقاسیدابوالحسن اصفهانی، حاج سید ابوتراب خوانساری، حاج شیخ عبدالحسین رشتی، آقاضیاء عراقی، حاج شیخ محمدکاظم شیرازی، حاج شیخ حسین حلّی و حاج سیدعبدالهادی شیرازی و حکمت و کلام را از اساتید بزرگوارحاج شیخ مرتضی طالقانی، حاج سید حسین بادکوبهای و حاج شیخ محمدجواد بلاغی بهره برد و موفق به دریافت اجازه اجتهاد و نقل روایت از آیات عظام آقاسیدابوالحسن اصفهانی، آقاضیاء عراقی، حاج شیخ حسین حلی، حاج سید عبدالهادی شیرازی گردید.
ایشان پس از سالها تدریس فقه و اصول در نجف اشرف به شهر قم هجرت کرد و تدریس خارج فقه و اصول داشت و شاگردان بسیاری از محضر ایشان کسب فیض نموده و بعضی همچون آیهالله العظمی حاج سیدعلی حسینی خامنهای؟مد؟ موفق به دریافت اجازه اجتهاد و نقل روایت از ایشان گردیدند.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- غریب الحدیث
۲- «الوصول الی حقایق الاصول» تقریرات درس اصول فقه آیهالله سیدابوالحسن اصفهانی
۳- «تقریرات درس اصول فقه آیهالله آقاضیاءعراقی»
۴- «تقریرات درس اصول فقه آیهالله حاج شیخ حسین حلی»
۵- «شرح بر کفایه الاصول»
۶-«تقریرات درس فقه آیهالله سیدعبدالهادی شیرازی»
۷- «شرح استدلالی بر عروه الوثقی»
۸- «محبین و مغبضین اهل بیت فی الآثار»
۹- «نخبه الدعواه» در ادعیه
ایشان پس از طی درجات عالیه زهد و ورع و دیگر کمالات معنوی در نهم رجب سال ۸۱۴۱ق رحلت کرد و پس از تشییع باشکوهی و اقامه نماز توسط آیهالله العظمی حاج شیخ محمدتقی بهجت ؟رح؟ بر پیکر مطهر ایشان، در یکی از حجرات صحن مطهر حضرت معصومه؟عها؟ مدفون گردید.
حجهالاسلام حاج شیخ محمدعلی کلباسی تنها فرزند روحانی آیهالله العظمی حاج شیخ محمدحسین متولد سال ۵۶۳۱ق میباشد. ایشان تحصیلات خود را نزد پدر بزرگوارشان و بعضی از علمای نجف و قم گذرانده و هم اکنون ساکن شهر قم میباشد. ایشان متخلق به اخلاق حمیده و صاحب همت عالیه است و در پیگیری مشکلات مردم تلاش جدی دارد.
حجهالاسلام حاج شیخ جعفر کلباسی
فرزند دوم حجهالاسلام حاج شیخ محمدعلی متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان آموخت و فقه و اصول را از علمای این بیت بهره برد و خود در زمره فقها و فضلای اصفهان قرار گرفت و در سال ۸۰۷۱ رحلت کرد و در تخت فولاد مدفون گردید.
حجهالاسلام حاج شیخ فخرالدین کلباسی
فرزند سوم حجهالاسلام حاج شیخ محمد علی متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان آموخت سپس فقه و اصول را از علمای این بیت فرا گرفت و تا آخرعمر در مدرسه علمیه ساکن بود و در گوشهی عزلت به تهذیب نفس پرداخت و شاگردانی از محضر ایشان استفاده کردند و در سال ۷۰۴۱ق رحلت کرد و در تخت فولاد مدفون گردید.
حجهالاسلام حاج شیخ محمدحسن کلباسی
فرزند دوم آیهالله العظمی حاج شیخ محمدجعفر متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، فقه و اصول را ازعلمای اعلام و آیات عظام حاج شیخ محمدجعفر کلباسی(پدربزرگوارش)، حاج شیخ محمدمهدی کلباسی (عموی بزرگوارش)، حاج شیخ محمد کلباسی (عموی بزرگوارش) و دیگر علمای این بیت بهره برد و خود از علما و فضلای اصفهان گردید وی سپس به عتبات عالیات هجرت کرد و از طرف جناب حاج محمدصادق تاجر اصفهانی، متصدی توسعه و تعمیر و کاشیکاری صحن حضرت ابوالفضل العباس؟ع؟ گردیدو در این راستا به آستان مقدس حضرت قمربنیهاشم؟ع؟ خدمات زیادی انجام داد و بلاخره در سال ۴۱۳۱ق توسط بعضی از معاندین در حین انجام وظیفه به ضرب گلوله به شهادت رسید و در یکی از حجرات صحن مطهر حضرت اباالفضل العباس؟ع؟ (سمت پایین پای حضرت) مدفون گردید. از ایشان دو فرزند روحانی به یادگار ماند:
۱- حاج شیخ ابوالفضل
۲- حاج شیخ رضا
حجهالاسلام حاج شیخ ابوالفضل کلباسی
مشهور به فاضل کلباسی فرزند ارشد حاج شیخ محمدحسن متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان فرا گرفت و فقه و اصول را از علمای این بیت بهره برد و خود از علما و فضلای اصفهان گردید. وی به اخلاق حسنه و حسن معاشرت شهرت داشت و در سخنرانیها و برخورد با مردم شوخ طبعی جذابی داشت و مردم از منبر ایشان استقبال خوبی داشتند. وی در سال ۵۴۳۱ق رحلت کرد و در تکیه علامه میرزا ابوالمعالی کلباسی مدفون گردید.
حجهالاسلام حاج شیخ رضا کلباسی
دومین فرزند حاج شیخ محمدحسن متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان فرا گرفت و فقه واصول را از علمای این بیت بهره برد. وی در حین تحصیلات علوم دینی مشغول تبلیغ و ترویج مکتب سیدالشهداء؟ع؟ گردید و در این راستا مشهور شد و در جوانی قبل از ازدواج به سفر حج مشرف گردید و در سال ۷۰۴۱ق در مدینه منوره رحلت کرد و قبرستان بقیع مدفون گردید.
حجهالاسلام و المسلمین حاج شیخ محمدحسین کلباسی
فرزند سوم آیهالله العظمی حاج شیخ محمدجعفر متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان فراگرفت و فقه و اصول را از آیات عظام حاج شیخ محمدجعفر کلباسی (پدربزرگوارش)، حاج شیخ محمدمهدی کلباسی (عموی بزرگوارش)، حاج شیخ محمد کلباسی (عموی بزرگوارش) و دیگر علمای این بیت بهره برد. و خود از علما و مدرسین حوزه علمیه اصفهان گردید و شاگردان بسیاری تربیت نمود. ایشان در زهد و تقوا و ورع ایشان زبانزد همگان بود و سرانجام در سال ۱۲۳۱ق رحلت کرد و در تکیه آیهاللهالعظمی حاج محمدجعفر آبادهای مدفون گردید.
حجه الاسلام حاج شیخ موسی کلباسی
فرزند چهارم آیهالله العظمی حاج شیخ محمدجعفر در سال ۹۸۲۱ق متولد شد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان فراگرفت و سپس به نجف اشرف مهاجرت کرد و با صبیه آیهالله حاج سیدابوالقاسم کاشانی ازدواج کرد و دروس خارج فقه و اصول را از علما و مراجع نجف بهره برد و سپس به اصفهان بازگشت و در حوزه علمیه به تدریس پرداخت. وی در سال ۸۵۳۱ق رحلت نمود و در تکیه علامه میرزا ابوالمعالی کلباسی مدفون گردید.
حجت الاسلام شیخ محمدمهدی پورکلباسی
تنها فرزند روحانی حاج شیخ موسی متولد سال ۶۰۴۱ق میباشد که پس از چندسال تحصیل علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان و اشتغال به تبلیغ و ترویج دین با قانون اجباری متحدالشکل شدن، لباس روحانیت را ترک کرد و در سال ۴۰۴۱ق رحلت کرد .
آیهالله حاج شیخ ابوتراب کلباسی پنجمین فرزند آیهالله العظمی حاج شیخ محمدجعفر در ۷۱ جمادی الاولی سال ۹۷۲۱ق در اصفهان متولد گردید. ایشان پس از فراگیری مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان به همراه برادرش حاج شیخ موسی به نجف اشرف هجرت کرد و با دختر دوم آیهالله حاج شیخ ابوالقاسم کاشانی ازدواج کرد و دروس خارج فقه و اصول را از آیات عظام حاچ شیخ محمدکاظم خراسانی، حاج سیدمحمدکاظم یزدی و حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی بهره برد و از برخی از اساتید خود اجازه اجتهاد و نقل روایت دریافت نمود و سالیانی در حوزه علمیه نجف تدریس داشت.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- شرح بر کفایه الاصول
۲- رسالههای استدلالی در فقه
وی در حسن خلق و معاشرت بین مردم زبانزد بود و اهالی اصفهان که در عتبات موقوفاتی داشتند، ایشان را امین خود قرار داده بودند. حاج شیخ ابوتراب سرانجام در ۷ ذیقعده سال ۷۳۳۱ق رحلت کرد و در وادیالسلام نجف مقابل مقبره حضرت هود و صالح مدفون شد.
فرزندان روحانی ایشان عبارت اند از:
۱- حاج شیخ محمدباقر ۲- حاج شیخ علم الهدی ۳- حاج شیخ محمد
حجهالاسلام حاج شیخ محمدباقر کلباسی
فرزند ارشد آیهالله حاج شیخ ابوتراب در شهر نجف اشرف در سال ۸۰۳۱ق تولد یافت. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در نجف اشرف به اصفهان مهاجرت کرد و با صبیه آیهالله حاج میرزامحمدهاشم کلباسی ازدواج کرد و در این شهر پس از تکمیل سطوح عالی، دروس خارج فقه و اصول را از آیات عظام آقاسیدمحمدباقردرچهای، حاج میرزامحمدهاشم کلباسی، آخوند ملامحمدحسین فشارکی و آخوند ملاعبدالکریم جزی بهره برد و سالها در مسجد حکیم امامت جماعت نمود. وی در بین مردم و دستگاه دولت نفوذ کلام داشت و بسیاری از مردم برای مشکلات خود به ایشان مراجعه میکردند و ایشان گره گشای آنان بود.
وی با آبرویی که داشت به یک زندگی ساده بسنده کرد و در سال ۵۹۳۱ق رحلت کرد و در تکیه علامه میرزا ابوالمعالی کلباسی مدفون گردید.
حاج شیخ محمدابراهیم کلباسی
فرزند آقامصطفی فرزند آقامحمدعلی فرزند حاج شیخ محمدباقر تنها نواده حوزوی ایشان است.
حاج شیخ علم الهدی کلباسی
فرزند دوم آیهالله حاج شیخ ابوتراب در سال ۱۲۳۱ق در شهر نجف اشرف متولد شد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه نجف اشرف آموخت و سپس به اصفهان مهاجرت کرد و فقه و اصول را از آیات عظام آقاسیدمحمدباقردرچهای، حاج میرزامحمدهاشم کلباسی، آخوند ملامحمدحسین فشارکی و آخوند ملاعبدالکریم جزی بهره برد. وی با قانون متحدالشکل شدن در ایران ناگزیر لباس روحانیت را ترک کرد و در سال ۹۰۴۱ق رحلت نمود و در باغ رضوان اصفهان مدفون گردید.
آیهالله حاج شیخ محمد کلباسی
فرزند سوم آیهالله حاج شیخ ابوتراب در نجف اشرف در سال ۴۲۳۱ق متولد گردید. در سن ۲۱ سالگی پدر خود را از دست داد و به همین سبب با برادر بزرگوارش حاج شیخ محمدباقر که از اصفهان به نجف آمده بود، به اصفهان مهاجرت کرد و مقدمات علوم دینی را در این شهر فرا گرفت. سپس به عتبات عالیات بازگشت و فقه و اصول را از علمای اعلام حاج شیخ شعبان لاهیجی، شیخ آقابزرگ تهرانی، حاج شیخ محمدرضا جرقویهای و آقامیرزایحیی زرندی و دروس خارج فقه و اصول را از آیات عظام آقاسید ابوالحسن اصفهانی، شیخ علی شاهرودی، حاج آقا حسین قمی، حاج سیدمهدی شیرازی، حاج سید محمدهادی میلانی، سید ابوالقاسم طباطبایی و سید عبدالحسین حجت بهره برد و از عدهای از مراجع و اساتید خود اجازه اجتهاد و نقل روایت دریافت کرد. ایشان سالها در کربلا و نجف تدریس سطوح عالی و خارج فقه و اصول داشت و شاگردان زیادی از محضرش استفاده نمودند. وی از اعضای هیئت رئیسه علمای کربلا بود و مدیریت امور مربوط به حوزه علمیه کربلا را بر عهده داشت و در چندین مسجد و صحن مطهر امام حسین؟ع؟ مدتها اقامه جماعت داشت و سپس به شهر قم هجرت کرد و سالیانی از مدرسین درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم بود و چند سال در ماه رمضان در مسجد حکیم اصفهان امامت جماعت نمود.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «السعه و الرزق» در اسباب وسعت رزق
۲- «تاریخچه کربلا»
۳- «سلاطین الشیعه»
۴- «الاطعمه و الاشربه» در آداب خوردن و آشامیدن
۵- «خاندان کلباسی» (شرح حال علامه حاجی کلباسی و اولاد وی)
۶- «رسالههایی در اصول و فقه»
ایشان در سال ۹۹۳۱ق در شهر قم رحلت کرد و در قبرستان نو مدفون گردید.
فرزندان روحانی ایشان عبارتاند از:
۱- حاج شیخ محمدصادق
۲- حاج شیخ صالح
آیهالله العظمی حاج شیخ محمدصادق کرباسی (کلباسی)
فرزند ارشد آیهالله حاج شیخ محمد که در سال ۶۶۳۱ق در کربلا متولد شد. ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه کربلا آموخت و پس از فراگیری فقه و اصول در کربلا از دروس خارج فقه و اصول علمای اعلام و آیات عظام حاج شیخ محمدرضا اصفهانی، سیدمحمد شیرازی، شیخ محمدشاهرودی، شیخ یوسف خراسانی و شیخ محمد کلباسی (پدر بزرگوارش) بهره برد. سپس در نجف اشرف از درس حضرات آیات و مراجع عظام امام خمینی؟رح؟و سید ابوالقاسم خویی استفاده نمود و به تهران مهاجرت کرد و در دروس آیات عظام سیداحمد خوانساری، سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و شیخ محمدباقر آشتیانی حضور یافت و سپس به قم مهاجرت کرد و ادامه دروس خارج فقه و اصول را از علمای اعلام و مراجع عظام سید محمدرضا گلپایگانی، سیدمحمدحسین طباطبایی، شیخ مرتضی حائری، شیخ رازی تبریزی، شیخ هاشم آملی، شیخ کاظم تبریزی، شیخ محمدحسین کلباسی و شیخ محمد کلباسی (پدربزرگوارش) فرا گرفت و از برخی اساتید خود اجازه اجتهاد و نقل روایت دریافت نمود.
ایشان بعد از تحصیل علوم دینی ساکن شهرهای کربلا، تهران، قم، بیروت، دمشق و لندن گردید. وی در دمشق حوزه علمیه زینبیه را به همراه آیه الله شهید سیدحسن شیرازی و در لندن «المرکز الحسینی للدراسات و المؤسسات» را تأسیس نمود و سالیانی است که در آن مرکز به تحقیق و پژوهش در علوم دینی اشتغال دارد.
ایشان علاوه بر تدریس در حوزههای علمیه موفق به تحقیقات و تألیفات کثیری (بیش از ۳ هزار جلد) گردید که برخی از آنها عبارتاند از:
۱- «موسوعه الامام الحسین؟ع؟» (دایرهالمعارف الحسینیه؟ع؟ در ۰۰۹ مجلد که تاکنون ۶۱۱ جلد آن به چاپ رسیده است)
۲- «سلسله الشرایع» ۰۵۳ مجلد از جمله: الریاضه، الاستنساخ، الإجتماع، الإنتخابات، الاحزاب فی الاسلام، الاتصالات، المواصلات، التکلیف، الجمعه، العید، الوقف، الآیات، الآل، الخدمه، الصداقه، السجود، الامن، المحاماه، النفقه، الازیاء، الجنین، الثقافه، التسمیه، التحریر، الذره، النفایات، البلدیات، القربی، الخدمه، الحقوق، الاحتلال، البراء، الاجتهاد، الاختلاف، الترهیب، التوقیت، التوبه، التجوید، الشهاده، الدفاع، الاستسقاء، الحجاب، الاذان، النظافه، الکفارات، التأمین، الاهلّه، الدعاء، الاجاره، الطواف، العقل، الحرم، عاشورا، الشفاعه، العید،
۲-«الاوزانالصرفیه»
۳- « الاجتهاد و التقلید» فقه استدلالی
۴- «الصلاه» فقه استدلالی
۵- «الصوم» فقه استدلالی
۶- «الحج» فقه استدلالی
۷- «اعمال شهر رمضان المبارک»
۸- «اعمال الحج»
۹- «احیاء المیّت بفضائل اهل بیت؟عهم؟»
۰۱- «الموال فی دراسه معمقه»
۱۱- «الرؤیا بین الحقیقه و الوهم»
۲۱- «دور المراقد فی تاریخ الشعوب»
۳۱- «التفسیر المسترسل» در ۰۳ مجلد
۴۱- «التفسیر المنظوم»
۵۱- «التفسیر الموسوعی»
۶۱- «الاحاطه فی تفسیر سوره الفاتحه» در ۵ مجلد
۷۱- «مجمع غریب القرآن» در ۳ مجلد
۸۱- «معجم مجمع البحرین» در ۶ مجلد
۹۱- «المجعم المفهرس للقرآن» در ۳ مجلد
۰۲- «دیوانهای اشعار» ۰۵ دیوان
۱۲- «علم العروض» در ۳ مجلد
۲۲-«آل الکرباسی» تعریب کتاب خاندان کلباسی
۳۲- «الاشتر النخعی» فی احوال مالک الاشتر
۴۲- «اطلس لبنان الحدیث»
۲۵- «الاسلام فی الارجنتین»
۶۲- «الاسلام فی ارمینیا»
۷۲- «الاسلام فی آذربایجان»
۸۲- «الاسلام فی اسبانیا
۹۲- «الاسلام فی اثیوبیا
۰۳- «الاسلام فی بریطانیا
۵۲- «تشریح الافلاک»
۶۲- «البدائع و اللطائف»
۷۲- «تشریح عظام الرأس»
۸۲-«المشروع الحسینی للاستثمار»
۹۲- «الباقی الوردیه»
۰۳- «تاریخ السدائه الحسینیه»
۱۳- «بصائر النور»
۲۳- «الروضه الحسینیه»
۳۳- «کربلا کما شاهدت»
۴۳- «نظره المستشرقین والرحاله الی الروضه الحسینیه»
۶۳- «الشریع الاسلامی فی مناهله»
۷۳- « الابوذیه بین التاصیل و التفعیل»
۳۸- «الاوزان و المقاییس»
۸۴- «یوسف من البئر الی العرش»
۴۹- «الاعلام الحسینی عبر التاریخ»
۹۵- «مع الکلینی»
۸۵- «قراءات»
۵۹- «لبوه العرین»
۹۶- «متطلبات الامه»
۰۷- «المراه و الدماء الثلاثه»
۷۱- «هندسه العروض»
۱۸-«الایناس بلآلی الجناس»
۸۲- «لبنات الهندسه»
۲۹- «رجز العداله»
۹۳-« الاغراض الشریعه»
۰۴- «المختوم فی تفسیر المنظوم»
۱۴- «سفائن الامل فی الحسین»
حجهالاسلام و المسلمین حاج شیخ صالح کرباسی (کلباسی)
فرزند دوم آیهالله حاج شیخ محمد در سال ۶۷۳۱ق در کربلا متولد شد. ایشان پس از مقدمات علوم حوزوی در قم و تهران، فقه و اصول را از علمای اعلام و حضرات آیات شیخ جعفر رشتی، سید على صدر، سید محمد على طبسى، شیخ غلام رضا وفایی، شیخ محمدهادی معرفت و شیخ مرتضی مقتدایی فرا گرفت و دروس خارج فقه و اصول را از آیهالله العظمی حاج شیخ ناصر مکارم شیرازی و آیهالله حاج شیخ محمد کلباسی (پدر بزرگوارش) بهره برد. وی در قم با همکاری چند نفر از علما مؤسسه «کانون پاسخ به سؤالات مذهبی» را تأسیس کرد و سپس مرکز پژوهشها و تحقیقات اسلامی تحت عنوان «مرکز الاشعاع الاسلامی لدراسات و البحوث الاسلامیه» در دبی تأسیس کرد.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «الوجیز فی مناسک الحج»
۲- «العین الباصره فی المطبوع من الدائره»
۳- «الصلواه الواجبه و المستحبه»
۴- «چهل حدیث پیرامون نماز»
۵- «عشرون اجابه حول القرآن الکریم»
۶- «احکام المراه و الفتاه»
۷-«العقیده المیسره»
۸-« المدخل الی الفقه المیسر»
۹-«المدخل الی التفسیر المیسر»
ایشان علاوه بر تألیفات و تحقیقات از خطیبان مسلط به دو زبان فارسی و عربی است و سالیانی در کشورهای مختلف اسلامی از جمله امارات متحده عربی (دبی)، لبنان، کویت، قطر و… مشغول امامت جماعت و فعالیت تبلیغی، تحقیقاتی بود و اکنون در تهران به فعالیت دینی و پژوهشی خود ادامه میدهد.
حجه الاسلام حاج شیخ محمد کلباسی (کرباسی)
تنها فرزند روحانی ایشان است که در سال ۸۹۳۱ق در قم متولد شد و مقدمات علوم دینی را در دمشق، تهران و قم فرا گرفت. وی در انگلستان از دانشگاه علوم اسلامی موفق به دریافت مدرک کارشناسی در رشته حقوق و قانون اسلامی گردید.
ایشان پس از مهاجرت به قم، فقه و اصول را از علمای اعلام وحضرات آیات حاج شیخ محمد تقی مصباح یزدی، دکتر شیخ عبدالهادی فضلی، دکتر سید فاضل حسینی میلانی، حاج شیخ عبد الکریم حائری، حاج سید محمد رضا علم الهدی، حاج شیخ محمد علی اردستانی فراگرفت و از دروس خارج فقه و اصول مراجع عظام حاج شیخ حسین وحید خراسانی و حاج شیخ ناصر مکارم شیرازی بهره برد.
وی هم اکنون در مؤسسه امام خمینی ؟رح؟ قم به تدریس ترجمه زبان عربی در مقطع کارشناسی ارشد و تدریس عربی رشته حقوق در دانشگاه قم و مکالمه عربی در حوزه علمیه قم اشتغال دارد.
همچنین به عنوان نائب رئیس و عضو هیئت مدیره «مرکز الاشعاع الاسلامی للدراسات و البحوث الإسلامیه و پایگاه اینترنتی» در امر تبلیغ و ترویج معارف اسلامی فعالیت دارد.
وی در برخی همایشهای بین المللی از جمله اجلاس بین المللی جوانان و بیداری اسلامی، اجلاس جهانی محبین اهل بیت و مسأله تکفیریین و… حضور داشته است.
شرح حال آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی
آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی معروف به «شیخالاسلام» فرزند چهارم علامه حاجی کلباسی، در شب ۴۱ ماه رمضان سال ۹۱۲۱ق در اصفهان متولد شد. بیشتر تحصیلات ایشان نزد پدر بزرگوارش و سیدشفتی بوده است و از این دو بزرگوار اجازه داشته است. ایشان از اکابر علمای شیعه گردید و در تمام دوران زندگی مرجع بزرگ شیعه علامه حاجی کلباسی، علاوه بر تدریس و تحقیق، در درس پدر خود شرکت میکرد و نهتنها جز لجنه علمی، تحقیقاتی والد خود بود، بلکه از اصحاب جلسه استفتاء پدر خود به شمار میرفت و تقریرات دروس والد خود را مینوشت.
کلام وحکم او در بین مردم و رجال دولتی نفوذ عجیبی داشت و به همین دلیل برای او منصب «شیخ الاسلام» قائل بودند.
چون در اواخر صفویه شهر هرات از ایران جدا شده بود در سال ۴۵۲۱ق، محمدشاه قاجار شهر هرات را به محاصره درآورد تا دوباره به ایران بازگرداند و این وضع مدتی طولانی شد، روزی محمدشاه از مراجع بزرگ ایران گله نمود که علما از حال ما یادی نمیکنند.
آصف الدولهی وزیر این مطلب را به علامه سیدشفتی نوشت و ایشان با علامه حاجی کلباسی بالاتفاق رأی دادند که آقای حاج شیخ محمدرضا به هرات برود و تقاضای بازگشت شاه را بنماید یا آن که شاه اجازه دهد، که با حکم مراجع عموم مردم ایران کمک و همراهی نمایند. لذا، آیهالله حاج شیخ محمدرضا کلباسی از اصفهان به مشهد و از آنجا به هرات رفت؛ محمدشاه فوقالعاده به ایشان احترام نمود و قرار شد بهخاطر طولانی شدن جنگ از فتح هرات منصرف گردد.
آیهالله حاج شیخ محمدرضا در شب جمعه ۴۱ شعبان ۴۸۲۱ق وفات نمود و در مقبره پدر بزرگوارش علامه حاجی کلباسی دفن شد. از ایشان دو پسر عالم روحانی به یادگار ماند:
۱-آیهالله حاج شیخ میرزا عبدالرحیم ۲- حجهالاسلام حاج شیخ میرزا هادی (مدفون در مقبره علامه کلباسی)
آیهالله حاج شیخ عبدالرحیم کلباسی
در نهم شعبان ۴۵۲۱ق در اصفهان متولد شده است، ایشان در اصفهان و سپس در نجف اشرف به تکمیل تحصیلات پرداخت. اساتید و مشایخ اجازه اجتهاد و نقل روایت ایشان سید محمدباقر خوانساری (صاحب روضات)، شیخ زین العابدین مازندرانی، آقامیرزامحمدهاشم چهارسوقی، مولی محمد ایروانی، مولی لطف الله مازندرانی حائری، حاج شیخ ابوالقاسم کلباسی، میرزا ابوالقاسم طباطبایی نجفی، حاج میرزا حسین خلیلی طهرانی و حاج میرزا حبیب الله رشتی میباشند.
وی پس از بازگشت از عتبات عالیات در اصفهان، حوزه درسی داشت و شاگردان زیادی از خرمن وجودش مستفیض شدند. او علاوه بر فقه و اصول از علوم ریاضی بهرهمند بود و برای شاگردانش درس میداد.
در مسجد تکیه یزدی واقع در محلهی شیش بیدآباد امامت جماعت مینمود و در بیان مواعظ اخلاقی برای عموم مردم یدطولایی داشت و به صله رحم و تفقد از خویشاوندان و خوشخلقی شهرت داشت.
پس از مهاجرت فرزندش آیهالله حاج شیخ محمدرضا به عتبات عالیات برای تکمیل تحصیلات، چندسال در مسجد رکن الملک در شبهای جمعه دعای کمیل و مراسم احیاء برپا مینمود.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «تعلیقات و حواشی بر رسائل شیخ انصاری»
۲- «رساله فی التیمم» شرح مبحث تیمم کتاب منهاج الهدایه علامه حاجی کلباسی
۳- «تفسیر و معانی لغات قرآن»
۴- «کشف الحجاب عن علم الحساب» شرح خلاصه الحساب شیخ بهائی
۵- «مواعظ اخلاقی و اخبار آل اطهار»
۶- «کشکول» مجموعهای در مطالب متفرقه
۷- «اجازات العلماء» مجموعه اجازات ایشان و شرح حال اساتید و مشایخ اجازه وی
۸- «ذر الیتیم»
ایشان ده سال قبل از رحلت، اموال خود را بین فرزندانش تقسیم نمود و به زندگی مختصر و زاهدانه قناعت فرمود و بالأخره در نهم شعبان ۵۳۳۱ق به رحمت ایزدی پیوست و در تکیه آیهاللهالعظمی میرزاابوالمعالی کلباسی واقع در تخت فولاد مدفون گردید.
آیهالله حاج شیخ عبدالرحیم کلباسی ۳ فرزند روحانی داشت:
۱-آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدرضا (از مراجع تقلید خراسان)
۲-آیهالله حاج شیخ محمدابراهیم
۳- حجهالاسلام شیخ محمدحسامالدین (امام جماعت مسجد درب کوشک) که در جوانی درگذشت.
آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی
آیهالله حاج شیخ محمدرضا کلباسی در ۲۵ ذیقعدهالحرام ۱۲۹۵ق در اصفهان متولد شد. مادرش عالمهی عابده خورشیدبیگم، دختر آقا سیّد ابوالقاسم حیدرآبادی از نوادگان معلم ثالث، میرداماد بود.
حاج شیخ محمدرضا کلباسی از دوران طفولیت به تحصیل علوم و معارف دینی روی آورد و در حوزه اصفهان از محضر استادانی چون پدربزرگوارش و ملاحسین نائینی و سپس با مهاجرت به تهران از محضر علمای اعلام: آقا علی زنوزی، حکیم میرزا سید ابوالحسن جلوه، میرزا حسن آشتیانی، ملامحمد آملی و حاج فاضل تهرانی بهره جست.
ایشان پس از بهرهگیری از مکتب فلسفی و عرفانی تهران در سال ۱۳۲۶ق به اصفهان بازگشت و ادامه فقه و اصول را از حضرات آیات: حاج شیخ احمد بیدآبادی، حاج شیخ محمدعلی نجفی و حاج شیخ محمدتقی آقانجفی فراگرفت.
آیهالله شیخ محمدرضا کلباسی، برای تکمیل فلسفه و عرفان، کتابهای اسفار ملاصدرا و الشواهدالربوبیه و شرح اشارات را از حکیم جهانگیرخان قشقایی و شرح قیصری بر فصوص، ریاضیات و قسمتی از فقه را از عارف کامل آخوند ملامحمد کاشانی فراگرفت. ایشان با تعلیم طب سنتی، کتاب قانون ابن سینا، شرح الاسباب و شرح نفیسی را نزد طبیب حاج محمدباقر حکیم باشی و میرزا حسن شیرازی آموخت.
ایشان در سال ۱۳۲۳ق، در نجف اشرف رحل اقامت افکند و حدود سه سال در مجلس درس آیات عظام آخوند خراسانی، سید محمدکاظم یزدی، شیخ الشریعۀ اصفهانی، میرزا محمدتقی شیرازی و شیخ عبدالله مازندرانی شرکت کرد و به دریافت اجازۀ اجتهاد و نقل روایت مفتخر گشت. وی سال ۱۳۲۶ق به اصفهان مراجعت کرد و بر کرسی تدریس، تحقیق و تربیت شاگردان قرار گرفت.
میرزا سلیمان خان رکن الملک در پی تجلیل از علماء اصفهان در تخت فولاد مسجدی برای اقامۀ نماز و برگزاری دعای کمیل توسط ایشان احداث نمود، همچنین مشهدی محمد والی زاده، نواده آقا محمدکاظم واله عمارت باغ موروثی خود را جهت سکونت حاج شیخ محمدرضا کلباسی و امامان جماعت از اعقاب او وقف کرد.
در سالهای ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۶ق که مخالفت روحانیت مبارز علیه سیاستهای ضد دینی رضا شاه به اوج خود رسید آیهالله محمدرضا کلباسی به منظور اعتراض همراه حضرات آیات حاج آقا نورالله اصفهانی، سید العراقین، فشارکی، شیخ مهدی نجفی و میرزا حسن روضاتی به قم رفت. او همه روزه در صحن حضرت معصومه؟عها؟ از سوی علمای مهاجر به منبر میرفت و مسائل سیاسی را عنوان مینمود.
بعد از شهادت حاج آقا نورالله نجفی، وی دستگیر و مدت هفت ماه بازداشت گردید و پس از دوران بازداشت به مدت دو سال به نیشابور تبعید شد و پس از توقف کوتاهی در نیشابور با توافق دستگاه حاکمه به مشهد رفت و پس از پایان دوران تبعید به دلیل شدت محبت به ساحت مقدس امام علی بن موسی الرضا؟ع؟، تا پایان عمر در مشهد مقدس سکونت یافت.
آیهالله کلباسی در مشهد به تربیت و تعلیم طالبان فقه و اصول و فلسفه و… همت گمارد و عدهای از علماء از ایشان اجازۀ نقل روایت و اجازۀ اجتهاد دریافت نمودند.
ایشان در ایوان مقصوره مسجد گوهرشاد نماز جماعت اقامه میکرد. مراسم احیا و دعای کمیل ایشان در مسجد گوهرشاد مورد توجه مردم بود و جمعیت عظیمی حضور مییافتند.
بسیاری از بزرگان فقه و اصول و حکمت در مکتب وی تلمذ نمودند از جمله:
حضرت آیات و حجج اسلام شیخ احمد اهتمام رهنانی، شیخ محمد ربانی خوراسگانی، شیخ احمد روحانی (شیخ الاسلام)، دکتر سید احمد تویسرکانی، حاج آقا حسین عمادزاده، حاج سیدطه بهشتینژاد، حاج آقا محمد فقیه احمدآبادی، حاج سید مصطفی موحد محمدی، شیخ حیدرعلی صلواتی، حاج سیدمرتضی موحدابطحی، حاج سید محمدعلی موحدابطحی، حاج شیخ مسلم ملکوتی (امام جمعه تبریز و از مراجع تقلید) حاج سیدضیاءالدین علامه، حاج سیداسماعیل هاشمی، شیخ عباسعلی ادیب حبیبآبادی، شیخ محمدعلی معلّم حبیبآبادی، سیّد فضل الله ضیاءنور، حاج میرزاعلیآقا شیرازی، پروفسور عبدالجواد فلاطوری، حاج شیخ محمدباقر ساعدی خراسانی، حاج سیدابومعین حجت هاشمی خراسانی، حاج شیخ عباس مصباح دستگردی، حاج شیخ محمد ربانی خوراسگانی، حاج شیخ اسماعیل کلباسی، حاج آقا صدرالدین کلباسی، حاج آقا فخرالدین کلباسی، سیّد محمدجواد سبزواری، حاج شیخ محمد کلباسی (نوادۀ علامه ابوالمعالی کلباسی)، حاج شیخ اسدالله جوادی، شیخ محمد واعظ زاده خراسانی، شیخ زینالدین جعفر زاهدی، حاج سید محمدعلی روضاتی، دکتر رضا اسلامی، حاج سیدتقی مدنی اصفهانی، حاج ملاهاشم جنتی و فرزندش آیهالله حاج شیخ احمد جنتی (رئیس مجلس خبرگان رهبری)، حاج شیخ حسین خادمی، حاج سید باقر علوی وحاج سید شمسالدین حسینی (از شهدای حزب جمهوری اسلامی)
تألیفات ایشان عبارتاند از:
۱- أنیس اللیل در شرح دعای کمیل؛
۲- نفحات اللیل در شرح دعای کمیل؛
۳- شرح دعای صباح؛
۴- شفاءالصدور فی أیام العاشور؛
۵- إیقاضات الأصول؛
۶- قاعده الید؛
۷- رسالۀ استدلالی در رضاع (در فقه)؛
۸- حاشیه بر رسائل شیخ انصاری (در اصول فقه)؛
۹- حاشیه بر کفایۀ آخوند خراسانی (در اصول فقه)؛
۱۰- حاشیه بر نجاه العباد (رسالۀ عملیۀ عربی)؛
۱۱- حاشیه بر منتخب الرسائل (رسالۀ عملیۀ فارسی)؛
۱۲- حواشی بر کتاب الصلاه آیهالله حاج آقارضا همدانی؛
۱۳- حواشی بر اسفار ملاصدرا شیرازی (در فلسفه)؛
۱۴- حواشی بر منظومۀ ملاهادی سبزواری (در فلسفه)؛
۱۵- الدعوه الحسینیه إلی نصره الشریعه الإسلامیه
۱۶- دستور تبلیغ (روش امر به معروف و نهی از منکر)؛
۱۷- اشراقات الأیّام لإفاضات الأنام(در تفسیر عرفانی بعضی آیات قرآن مجید)؛
۱۸- شرح عرفانی بر اشعار خواجه حافظ شیرازی؛
۱۹- طریق العبودیه یا راه اطاعت و بندگی؛
۲۰- هدیه السالکین؛
۲۱- مقامات العارفین در شرح منازل السالکین؛
۲۲- منازل السائرین در شرح مقامات العارفین (در سه جلد)؛
۲۳- مکیال الیقین در اصول دین؛
۲۴- نهجالنجاه یا راه نجات آخرت؛
۲۵- شرح حدیث اهلیلجه؛
۲۶- تلخیص روضات الجنّات؛
کتاب انیس اللیل و نفحات اللیل دو شرح متفاوت بر دعای کمیل و رسالههای اخلاقی عرفانی و رسالههای اعتقادی کلامی ایشان با تحقیق و تعلیق آیهالله حاج شیخ احمد کلباسی در ۴ مجلد جداگانه در اختیار عموم قرار گرفته است.
سرانجام آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی در چهارم شوال ۱۳۸۳ق در مشهد مقدس به دیار باقی شتافت و در یکی از ایوانهای صحن عتیق امام رضا؟ع؟ مدفون گردید.
آیهالله حاج شیخ محمدرضا سه فرزند روحانی از خود به یادگار گذاشت:
۱- حاج شیخ اسماعیل
۲- حاج آقاصدرالدین
۳- حاج آقافخرالدین
آیهالله حاج شیخ اسماعیل کلباسی
فرزند ارشد آیهالله حاج میرزا رضا در سال ۲۲۳۱ق در اصفهان متولد شد. ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی، به تحصیل سطوح عالی و حکمت مشغول گردید و همچنین دروس خارج فقه را نزد علمای اعلام و آیات عظام شیخ محمدحسن قاضی عسکر، میرزا یحیی مدرس بیدآبادی، شیخ علی یزدی، فاضل بسطامی، حاجی محقق، آقای شمس، حاج میرزا احمد کفایی (پسر صاحب کفایه)، شیخ آقابزرگ تهرانی، سید محمد مهدی درچهای، حاجآقا صدر کوهپایهای، شیخ محمود مفید، محمدطاهر تنکابنی، میرزا محمدمهدی آشتیانی، شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء، شیخ محمدحسین فشارکی، میرزا آقای شیرازی، سیدمحمد نجفآبادی، سیدعلی نجفآبادی، شیخ علی ادیب نیشابوری، سید محمود شاهرودی و پدربزرگوارش فرا گرفت و پس از تکمیل مراتب فضل و کمال به تدریس در حوزه علمیه اصفهان و منبر و موعظه و ارشاد مشغول شد و در مسجد رکنالملک و مسجد خیاطها اقامه جماعت مینمود. همچنین شبهای جمعه مراسم احیاء و دعای کمیل هر هفته ایشان با حضور خیل مشتاقان برگزار میگردید.
تألیفات ایشان عبارتاند از:
۱- «عشریه» در احوال حضرت صدیقه کبری؟عها؟
۲-«ترجمه و شرح نفس المهموم» حاج شیخ عباس قمی
۳- «شرح کتاب مدارس حاجی سبزواری» در اسرار احکام اسلامی
۴- «حواشی بر کتاب انیس اللیل»
۵- زیارتگاههای اهواز
حاج شیخ اسماعیل در سال ۷۹۳۱ق دارفانی را وداع گفت و در مقبره صحن اول مسجد رکن الملک مدفون گردید.
آیهالله حاج شیخ مجتبی کلباسی
تنها فرزند روحانی ایشان متولد سال ۶۷۳۱ق میباشد. وی پس از گذراندن تحصیلات علوم دینی در شهرکرد نزد علمای اعلام نورالهی و شریعتی و در اصفهان از حضرات آیات حاج سید احمد امامی، حاج سید حسن امامی و حاج شیخ علی اکبر فقیه، بهره برد. سپس به قم مهاجرت کرد و سطوح عالی، حکمت و تفسیر را از آیات عظام دوزدانی، انصاری شیرازی، سبحانی، خزعلی، حسن زاده آملی، مشکینی و مظاهری فرا گرفت.
وی در دوران انقلاب اسلامی جزء فعالان انقلابی بود و از طرف ساواک دستگیر و زندانی شد و پس از پیروزی انقلاب با مهاجرت به مناطق محروم، خدمات زیادی در مدرسه سازی و امور تبلیغی از خود به یادگار گذاشت.
وی مجدداً به قم بازگشت و از دروس خارج فقه و اصول حضرات آیات ناصر مکارم شیرازی، سید محمود هاشمی شاهرودی، جعفر سبحانی، شیخ حسینعلی منتظری، شیخ جواد تبریزی و شیخ محمد فاضل لنکرانی بهره برد و موفق به دریافت اجازاتی از برخی از این بزرگواران گردید.
تألیفات:
۱-تفسیر راهنما: پژوهش قرآنی گروهی که علاوه بر نظارت تحقیقی بر کلیه مجلدات، جلد ۰۱ آن کامل از خود ایشان است.
۲-یکصد پرسش و پاسخ پیرامون نماز
۳-راه بی نیازی
۴-زکات در اندیشهها
۵-شرحی بر دعای عهد
۶-جزیره (پژوهشی نو درباره جزیره خضراء)
۷-تفسیر آیات مهدویت
۸-تفسیرموضوعی آیات مهدویت
۹-آیههای نور (درسهای تفسیر قرآنکریم)
۰۱-واژههای نور (توضیح واژههای قرآنی)
۱۱-مهارتهای بیان تفسیر
از ایشان فعالیتهای پژوهشی متعددی به یادگار مانده و به عنوان کارشناس دینی در صدا و سیما در پاسخگویی به سؤالات و شبهات سابقه درخشانی دارد. همچنین مسئولیت برخی نهادهای علمی دینی داز جمله مرکز تخصصی مهدویت، قائم مقام ستاد اقامه نماز کشور، مدیر مراکز تخصصی حوزههای علمیه و اخیراً ریاست دانشگاه راغب اصفهانی جزء سوابق ایشان است.
آیهالله حاج شیخ صدرالدین کلباسی
فرزند دوم آیهالله حاج شیخ محمدرضا در سال ۴۳۳۱ق متولد گردید. ایشان مقدمات علوم دینی و سطوح عالی و دروس خارج را نزد علمای اعلام و آیات عظام شیخ محمدتقی فشارکی (شوهر خواهرش)، شیخ حبیبالله گلپایگانی، سید شهابالدین مرعشی، شهید شیخ محمد صدوقی، حاج سیدرضا بهاءالدینی، میرزا حسین ترک، میرزا محمدعلی ادیب طهرانی، سید محمد یزدی تویسرکانی، شیخ عباسعلی شاهرودی، حاج سیدمحمد محقق داماد، حاج سید محمدتقی خوانساری، سید محمد حجت، حاج سید محمد نجفآبادی، حاج سید علی نجفآبادی، حاج آقا رحیم ارباب، سید محمدمهدی درچهای، حاج میرزاعلیآقا شیرازی، حاج سیدحسین بروجردی و پدربزرگوارش فرا گرفت و از آیات عظام حاج شیخ محمدحسین فشارکی و سردار حیدرقلی خان کابلی موفق به دریافت اجازه اجتهاد و نقل روایت گردید.
تألیف ایشان عبارت است از:
«تقریرات صلاه آیه الله العظمی بروجردی»
ایشان سالیانی در حوزه علمیه قم و اصفهان اشتغال به تدریس و تحقیق داشت و شاگردان زیادی از محضر او استفاده کردند. وی در مسجد رکن الملک و مسجد خیاطهای اصفهان امامت جماعت مینمود و سحرگاه شبهای جمعه در مسجد رکن الملک مراسم احیاء و دعای کمیل برگزار میکرد. او در سال ۱۱۴۱ق رحلت کرد و در مقبره صحن اول مسجد رکنالملک مدفون گردید.
آیهالله حاج شیخ احمد کلباسی
تنها فرزند روحانی حاج شیخ صدرالدین متولد سال ۴۸۳۱ق میباشد. ایشان همزمان تحصیلات دبیرستان پا به حوزۀ علمیه گذاشت و عصرها و شبها به فراگرفتن مقدمات علوم دینی پرداخت و از علمای اعلام حاج سیدمصطفی موسوی درچهای، حاج شیخ محمود بکتاشیان (مهدوی)، حاج شیخ حسین عشّاقی، حاج سیدضیاءالدین تجویدی در اصفهان بهره برد. سپس به شهر قم هجرت کرد وفقه و اصول را از علمای اعلام و آیات عظام همچون حاج شیخ علی پناه اشتهاردی، شیخ محمد حسن ممدوحی کرمانشاهی، حاج شیخ علی عالمی (امام جمعه لندن)، شیخ علی نکونام، شیخ محمد ناصری، شیخ مهدی گنجی، حاج شیخ احمد پایانی، حاج شیخ قدرتالله وجدانی فخر، حاج شیخ احمد ستوده و حکمت و کلام را از حضرات آیات حاج شیخ رضا اکبریان، حاج شیخ غلامرضا فیاضی، دکتر حاج شیخ احمد بهشتی و حاج شیخ محمد دشتی فرا گرفت.
وی سپس از دروس خارج فقه و اصول آیات عظام حاج سید محمدرضا گلپایگانی، حاج شیخ جواد تبریزی، حاج سید موسی شبیری زنجانی، حاج شیخ ناصر مکارم شیرازی و حاج شیخ جعفر سبحانی بهره برد. همچنین در همان دوران به دانشگاه قم وارد شد و موفق به اخذ مدرک کارشناسی در رشتۀ الهیات و معارف اسلامی و سپس کارشناسی ارشد در رشتۀ فقه و مبانی حقوق گردید. بعد به اصفهان بازگشت و به ادامۀ تحصیلات حوزوی و تحقیق پرداخت.
ایشان در اصفهان از دروس خارج فقه علمای اعلام و حضرات آیات حاج شیخ ابوالقاسم انصاری (سبط شیخ اعظم اعلی الله مقامه)، حاج شیخ محمد کلباسی، حاج شیخ احمد زاهد نجفی، حاج سیدمجتبی صادقی و پدر بزرگوارش بهره برد و حکمت متعالیه را از آیه الله حاج سیدمجتبی میرمحمدصادقی آموخت.
ایشان از علمای اعلام و آیات عظام حاج سید محمدرضا گلپایگانی، حاج شیخ محمد فاضل لنکرانی، حاج شیخ جواد تبریزی، حاج سید علی حسینی خامنهای، حاج سیدعلی حسینی سیستانی، حاج سید موسی شبیری زنجانی، حاج شیخ ناصر مکارم شیرازی، حاج شیخ جعفر سبحانی، حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی، حاج شیخ حسین نوری همدانی، حاج شیخ عبدالله جوادی آملی، حاج سید محمدعلی علوی گرگانی، حاج سید محمد حسینی شاهرودی، حاج سید محمود هاشمی شاهرودی، حاج شیخ محمدعلی گرامی قمی، حاج سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، حاج شیخ عباس محفوظی، حاج سیّد عزّ الدین حسینی زنجانی، حاج سید محمدجواد علوی بروجردی، حاج شیخ محمدامین مامقانی (از مراجع نجف)، حاج شیخ ابوالقاسم انصاری، حاج شیخ محمدصادق کرباسی (کلباسی)، حاج شیخ احمد زاهد نجفی، حاج شیخ محمدحسن طاهری، حاج شیخ اسدالله جوادی، حاج شیخ علی صدرایی خویی، حاج شیخ هادی یوسفی غروی، حاج سید مرتضی مستجابی، حاج سید مهدی رجایی، حاج سید عبداللطیف حسینی قرشی کوه کمرهای، حاج شیخ محمد کلباسی، حاج سید مجتبی صادقی، پدر بزرگوارش حاج شیخ صدرالدین کلباسی و… موفق به دریافت اجازه اجتهاد و نقل روایت گردید.
تألیفات ایشان عبارتاند از:
۱- تلخیص الدرایه (در علم الحدیث) و تقریرات درس رجال آیهالله زنجانی؛
۲- ترجمه و شرح کتاب سیوطی در ادبیات عرب؛
۳- حواشی بر رسائل (فرائد الاصول شیخ)؛
۴- حواشی بر مکاسب محرمه؛
۵- حواشی تفسیر قرآن کریم پیرامون بعضی آیات؛
۶- چهل حدیث حجّ به همراه ره توشه حجاج؛
۷- شرح حال علمای بیت کلباسی؛
۱۱- تاریخ تحلیلی زندگانی امام حسین؟ع؟؛
۱۲-تاریخ تحلیلی پیام آوران عاشورا (امام سجاد و حضرت زینب؟عهما؟)؛
۱۳- تاریخ تحلیلی قیام مختار ثقفی؛
۱۴- اول معرفت بعد زیارت (در معرفت زیارت عتبات)؛
۱۵- فضیلت و اعمال شب نیمه شعبان (لیله القدر اهل بیت)؛
۱۶- تفسیر سورۀ قدر به همراه اعمال شب قدر؛
۱۷- فضیلت و اعمال شب عید فطر و قربان؛
۱۸- اندیشههای تمدنی آیه الله العظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی اشتری
۱۹- شخصیت سیاسی اجتماعی رکن الملک
۱۸- معیار الفقاهه فی الموازنه بین العروه و التحریر (در مبحث اجتهاد و تقلید)؛
۱۹- تصحیح و تعلیق بر کتاب انیس اللیل در شرح دعای کمیل؛
۲۰- تصحیح و تعلیق بر کتاب نفحات اللیل در شرح دعای کمیل؛
۲۱-تصحیح و تعلیق بر کتاب منتخــب الرسائل با حواشی آیهالله العظمـــی حاج
شیخ محمدرضاکلباسی اشتری؛
۲۲- تصحیح و تعلیق بر کتاب مفتاح النجاح فی شرح دعاءالصباح؛
۲۳- تصحیح و تعلیق بر کتاب راه اطاعت و بندگی یا طریق العبودیه (در اخلاق و سلوک)؛
۲۴- تصحیح و تعلیق بر کتاب إشراقات الأیام فی إفاضات الأنام (در تفسیر عرفانی
بعضی آیات قرآن مجید)؛
۲۵- تصحیح و تعلیق بر کتاب شرح عرفانی بر اشعار خواجه حافظ شیرازی؛
۲۶- تصحیح و تعلیق بر کتاب منازل السائرین فی شرح مقامات العارفین؛
۲۷- تصحیح و تعلیق بر کتاب دستور تبلیغ دین یا راهنمای گویندگان و شنوندگان؛
۲۸- تصحیح و تعلیق بر کتاب دعوه الحسینیه (در اسرار نهضت حضرت امام حسین؟ع؟)؛
۲۹- تصحیح و تعلیق بر کتاب هدیه السالکین (در سیر و سلوک)؛
۳۰- تصحیح و تعلیق بر کتاب نهج النجاه (روش نجات در آخرت)؛
۳۱- تصحیح و تعلیق بر کتاب مکیال الیقین فی اصول الدین؛
ایشان پس از تصحیح و تعلیق برکتابهای فوق موفق گردید دو جلد کتاب هر کدام حاوی چند رساله به چاپ برساند که عبارتاند از:
۱- رسالههای اخلاقی، عرفانی آیهالله العظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی
۲- رسالههای اعتقادی، کلامی آیهاللهالعظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی
همچنین در مؤسسه احیاء تراث (مرکز اشارات) کتابهای ذیل تحت اشراف علمی ایشان آماده طبع گردید:
۱- اشارات الاصول (دوره کامل اصول فقه در ۵ مجلد) تألیف آیهالله العظمی علامه حاج محمدابراهیم کلباسی
۲- شوارع الهدایه (فقه استدلالی طهاره و صلاه در ۷ مجلد) تألیف آیهالله العظمی علامه حاج محمدابراهیم کلباسی
۳- ارشاد المسترشدین (رساله فتوایی در فقه شامل: اکثر ابواب فقه و مناسک حج) تألیف آیهالله العظمی علامه حاج محمدابراهیم کلباسی
۴- نخبه (رساله فتوایی در فقه) تألیف آیهالله العظمی علامه حاج محمدابراهیم کلباسی با ۳۰ حاشیه از مراجع بزرگ شیعه در طی ۱۵۰ سال
۵- رساله سؤال و جواب (استفتائات و پاسخها) تألیف آیهالله العظمی علامه حاج محمدابراهیم کلباسی
۶- منهاج الهدایه (دوره فقه در ۳ مجلد) تألیف آیهالله العظمی علامه حاج محمدابراهیم کلباسی
۷- معراج الشریعه فی شرح منهاج الهدایه (دوره فقه استدلالی در ۱۲ مجلد) تألیف آیهالله العظمی حاج شیخ محمدمهدی کلباسی
۸- مصابیح الوصول الی علم الاصول (دوره اصول فقه در ۱۵ مجلد) تألیف آیهالله العظمی حاج شیخ محمدمهدی کلباسی
۹- «الاراضی المفتوحه عنوهً» (رسالهای در زمینهای فتح شده توسط مسلمانان) تألیف آیهالله العظمی حاج شیخ محمدمهدی کلباسی
۱۰- «الحدود و التعزیرات» تألیف آیهالله العظمی حاج شیخ محمد کلباسی
۱۱- التحفه الجعفریه (در مبحث دیات) تألیف آیهالله العظمی حاج شیخ محمدجعفر کلباسی
۱۲- الشموس الطالعه (رسائل فقهی آیهالله میرزا ابوالهدی کلباسی)
۱۳- قاعده الید تألیف آیهالله العظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی
۴۱- «فوائد السنیه» در فقه که شامل ۶ رساله است: (الأولی فی جواز تعلق الصلح و عدمه بحق الرجوع فی عده الطلاق الرجعی و مثله، الثانیه فی صحه الصلح من المدیون فراراً عن الدین وعدمه، الثالثه فی مسئله تعاقب الایادی الغاصبه، الربعه فی مسئله القرائه خلف الامام، الخامسه فی الغصب، السادسه فی شرایط الاجتهاد و اجازات المصنف)
۱۵- کشف الحجاب فی شرح خلاصه الحساب (شیخ بهائی) تألیف آیهالله حاج شیخ عبدالرحیم کلباسی
۱۶- شهاب ثاقب (در ردّ رکن رابع شیخیه) تألیف آیهالله سید عبدالغفار تویسرکانی به انضمام ردّیه کریم خان کرمانی و جوابیه آیهالله تویسرکانی
۱۷- شرح باب حادی عشر (در علم عقائد) تألیف آیهالله سید صدرالدین محمدبن محمدباقر رضوی قمی
آیهالله احمد کلباسی در کنار فعالیتهای علمی خود در حوزۀ علمیه اصفهان و تدریس سطوح عالی و دروس خارج فقه و اصول، در دیگر زمینههای دینی و اجتماعی نیز حضور پرثمری داشته است که از آن جمله میتوان به سخنرانیها در ایام محرم و صفر، فاطمیه و ماه رمضان و برگزاری جلسات تفسیر قرآن، جلسات شرح نهج البلاغه، برگزاری مراسمات مذهبی همانند احیاء شبهای قدر و دعای کمیل در شبهای جمعه اشاره کرد که تأثیر بسزایی در ترویج معارف دینی بین مردم اصفهان داشته است.
همچنین تأسیس مدارس علمیه رکن الملک، مالک اشتر و علامه حاجی کلباسی و تأسیس مدرسه علمیه رکن الملک (واحد خواهران) و مؤسسات تحقیقات علوم اسلامی علامه کلباسی و آیهالله العظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی (مرکز اشارات) و تأسیس کتابخانه عمومی رکن الملک و کتابخانه تخصصی علوم حوزوی از مهمترین خدمات فرهنگی دینی ایشان به شمار میآید. اکنون بیش از هفتصدنفر از طلاب علوم دینی در اصفهان تحت زعامت معظّمله اشتغال به تحصیل و تحقیق در علوم اسلامی دارند.
آقاشیخ محمدجواد کلباسی
تنها فرزند روحانی آیهالله حاج شیخ احمد متولد سال ۱۴۱۶ ق است. وی مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان فرا گرفت و سپس در مدرسه علمیه رکن الملک (مالک اشتر) فقه و اصول را از علمای اعلام حاج شیخ محمود امامی، حاج شیخ عباسعلی فرخ فال، حاج شیخ حسین مرتضوی، شیخ مهدی عرب بیک، حاج سید مجتبی بنی طباء، شیخ رضا وکیلی، شیخ رضا صمدیفر و آیهالله حاج شیخ احمد کلباسی (پدربزرگوارش) و کلام و حکمت را از اساتید بزرگوار حاج شیخ حامد نیازی و شیخ حمیدرضا ویسی بهره برد و برای تکمیل سطوح عالی به شهر قم مهاجرت کرد و ادامه فقه و اصول را از علمای اعلام حاج شیخ قادر حیدری فسایی، حاج شیخ مهدی طالبی، حاج شیخ مهدی معتمدی و حکمت و فلسفه را از اساتید بزرگوار حاج سیدحجت الله فقیهی و حاج شیخ محمدصالح حائری آموخت و هم اکنون در حوزه علمیه قم اشتغال به تحصیل دارد.
حجهالاسلام و المسلمین حاج آقا فخرالدین کلباسی
فرزند سوم آیهالله العظمی حاج شیخ محمدرضا، در سال ۲۴۳۱ق متولد شد. آیشان پس از تحصیل علوم جدید در اصفهان به مشهد مقدس هجرت نمود و از محضر اساتیدی چون حضرات آیات: پدر بزرگوارش، آقای شمس، ادیب نیشابوری، سید احمد یزدی استفاده کرد و سپس به اصفهان بازگشت و در درس خارج فقه و اصول آیات عظام حاج سیدحسین خادمی، حاج سید علی اصغر برزانی و حاج آقا صدرالدین کوهپایی حاضر شد. وی همزمان موفق به اخذ لیسانس در رشته حقوق قضایی از دانشگاه تهران گردید. ایشان در کنار تدریس و تحقیق علوم دینی درحوزه علمیه و دانشگاهها به فعالیتهای آموزشی و دینی اشتغال داشت و همچنین در مسجد تکیه یزدی، مسجد خیاطها و مسجد رکن الملک به اقامه جماعت و منبر و موعظه میپرداخت. ایشان چند هزار بیت شعر در حافظه داشت و سخنرانیهای وی بسیار جذاب و دلنشین بود و از خطبای مشهور اصفهان بود.
حاج آقافخرالدین در سال ۷۰۴۱ق رحلت کرد و در مقبره صحن اول مسجد رکن الملک مدفون گردید.
حجهالاسلام دکتر حسن کلباسی
تنها فرزند روحانی ایشان متولد سال ۱۳۷۷ق بود. ایشان مدرک کارشناسی در رشته ریاضی را از دانشکده کرج، کارشناسی ارشد در رشته اقتصاد بین الملل را از دانشگاه تربیت مدرس تهران و دکترای خود را در اقتصاد بین الملل از دانشگاه لاف برو انگلستان دریافت نمود. همچنین وی دروس حوزوی را نیز تا پایان سطح یک گذراند. ادبیات عرب را از پدر بزرگوارش و لمعتین و اصول فقه را از حجهالاسلام حاج سیدحسین نظام الدین فرا گرفت. وی فردی بسیار خوش استعداد با حافظه قوی و علاوه بر تدریس در دانشگاه اصفهان، منبرهای گیرا و مفیدی داشت و اشعار بسیاری را از حفظ میخواند. ایشان به مدت ۵ سال در مسجد رکن الملک، اقامه جماعت نماز مغرب و عشاء را بر عهده داشت.
ایشان در سال ۱۴۲۵ق رحلت نمود و در مقبره صحن اول مسجد رکن الملک مدفون گردید.
آیهالله حاج شیخ محمدابراهیم کلباسی
فرزند دوم آیهالله حاج میرزا عبدالرحیم در ۱۱ شوال سال ۲۰۳۱ق در نجف اشرف متولد شد.
ایشان پس از تحصیل مقدمات علوم دینی در حوزه علمیه اصفهان، فقه و اصول و دروس خارج فقه و اصول را از اساتیدی همچون علمای اعلام و آیات عظام شیخ محمدحسین فشارکی، شیخ محمدتقی نجفی، سیدمحمدباقر درچهای، سید ابوالحسن بروجردی و حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی فرا گرفت و از همین بزرگواران موفق به دریافت اجازه اجتهاد و نقل روایت گردید. وی علاوه بر تدریس در حوزه علمیه اصفهان و تهران و پرورش شاگردان بسیاری، در مسجد محمودیه تهران امامت جماعت مینمود و در حرم حضرت عبدالعظیم؟ع؟ شبهای جمعه مراسم احیاء و دعای کمیل برگزار میکرد و جمعیت کثیری از مؤمنین حاضر میشدند. خوش خلقی و سخاوت طبع و صمیمیت با عموم مردم خاصه خویشاوندان از صفات بارز ایشان بوده است.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «فوائد السنیه» در فقه که شامل ۶ رساله است: (الأولی فی جواز تعلق الصلح و عدمه بحق الرجوع فی عده الطلاق الرجعی و مثله، الثانیه فی صحه الصلح من المدیون فراراً عن الدین وعدمه، الثالثه فی مسئله تعاقب الایادی الغاصبه، الرابعه فی مسئله القرائه خلف الامام، الخامسه فی الغصب، السادسه فی شرایط الاجتهاد و اجازات المصنف)
۲- «رساله فی شرایط الاجتهاد»
۳- «رساله فی الوصیه»
۴- «رساله فی البیع»
۵- «رساله فی الاجاره»
۶- «تقریرات درس آیهالله سیدمحمدباقر درچهای» در اصول فقه (مبحث برائت و استصحاب)
۷- «تذکره الواعظین» در موعظه
۸- «خصائص العباسیه» شرح حال حضرت اباالفضل العباس؟ع؟
۹- «افاضات عظیمیه» در آداب شرعیه
۰۱- «تذکره العظیمیه» در احوال حضرت عبدالعظیم؟ع؟ و زندگانی پدر و اجداد گرامیاش
۱۱- «رساله فی اصول الدین»
۲۱- «نجاه البشر فی ابواب اثنی عشر» در ردّ مادّیین
۳۱- «تفسیر الاحکام»
۴۱- «رسالهای در تعبیر خواب»
۵۱- «شرح انموذج زمخشری» در ادبیات عرب
ایشان در ۰۲ ربیع الثانی سال ۲۶۳۱ق در تهران وفات نمود و در حرم حضرت عبدالعظیم؟ع؟ شهر ری مدفون گردید.
از آیهالله محمدابراهیم کلباسی دو فرزند روحانی به یادگار ماند:
۱- حاج شیخ مهدی
۲-حاج شیخ احمد
حجهالاسلام حاج شیخ مهدی کلباسی
فرزند ارشد حاج شیخ محمدابراهیم متولد سال ۱۶۰۴ق میباشد. ایشان از مبلغین دینی تهران و دارای حسن خلق بوده است و مانند پدربزرگوارش به نشر احکام و خواندن دعای کمیل و امامت جماعت در مسجد محمودیه تهران اشتغال داشته و در سن جوانی در تهران وفات نمود.
آیهالله دکتر حاج شیخ احمد کلباسی
فرزند دوم آیهالله حاج شیخ محمدابراهیم در سال ۱۴۳۱ق متولد شد.
ایشان مقدمات علوم دینی را در حوزه علمیه تهران فرا گرفت و با دختر آیه الله العظمی حاج شیخ محمدرضا کلباسی (عموی بزرگوارش) ازدواج کرد. وی هم زمان با تحصیل علوم حوزوی در حوزه علمیه تهران، در دانشگاه تهران در رشته معقول و منقول تا مقطع دکتری تحصیل نمود و عالمی فاضل و محققی توانا گردید. وی در طول عمر خود علاوه بر امامت جماعت بعضی مساجد تهران، در حوزه علمیه تهران و دانشگاه اشتغال به تدریس داشت و همچنین چند مدرسه از دبستان تا دبیرستان برای تحصیل برتر جوانان تأسیس نمود.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «فلسفه نوین یا نجاهالبشر» درباره عام و خاص
۲- «مفتاح السعاده یا کلید خوشبختی» ترجمه فصل پنجم از مقدمه ابن خلدون
۳- «اخلاق از منظر قرآن»
۴- «حقوق»
۵- «فلسفه»
ایشان در سال ۴۱۴۱ق رحلت نمود و در شهر قم مدفون گردید.
حجهالاسلام حاج شیخ هادی کلباسی
فرزند دوم آیهالله حاج شیخ محمدرضا (نوه علامه کلباسی) متولد سال ۱۶۰۴ق میباشد. ایشان تحصیلات خود را نزد علمای این بیت تکمیل نمود و پس از صرف عمر خود در تبلیغ و ترویج مکتب اهل بیت ؟عهم؟ رحلت کرد و در مقبره جدش علامه حاجی کلباسی مدفون گردید.
حجهالاسلام میرزا شفیع کلباسی
تنها فرزند روحانی شیخ هادی است که در سال ۰۰۳۱ق متولد شد. ایشان پس از تحصیلات علوم حوزوی در اصفهان، به شهر رشت مهاجرت کرد و به تبلیغ و امامت جماعت در آن شهر اشتغال داشت. سپس به طیّبات در مرز افغانستان هجرت کرد و سالیانی از علما و ائمه جماعات آن منطقه به شمار میرفت و به وظایف تبلیغی مشغول بود. وی در سال ۸۷۳۱ق رحلت نمود و در باغ رضوان مشهد مدفون گردید.
شرح حال آیهالله حاج آقا نورالله کلباسی
آیهالله حاج آقا نورالله کلباسی پنجمین فرزند علامه حاجی کلباسی معروف به «قاضی نورالله»، درشانزدهم ذی الحجه سال ۵۲۲۱ق در اصفهان متولد شد. ایشان از علماء و زهاد زمان خود و مورد علاقه مردم بوده و بیشترین تحصیلات وی نزد پدربزرگوارش بوده است و متأسفانه در اسناد تاریخی مطالب زیادی از ایشان باقی نمانده است.
حجهالاسلام حاج شیخ میرزا عبدالحسین کلباسی
تنها پسر روحانی آیه الله حاج آقا نورالله متولد سال ۱۶۰۴ق میباشد. که از علمای زمان خود به شمار میرفته و تحصیلات خود را در حوزه علمیه اصفهان نزد علمای این بیت تکمیل نمود و سپس به عتبات عالیات مهاجرت کرد و سالیانی در کربلا سکونت داشت و در همان شهر مقدس مدفون گردید.
حجهالاسلام حاج شیخ نصرالله کلباسی
تنها فرزند روحانی ایشان متولد سال۲۹۲۱ق میباشد. وی تحصیلات علوم دینی را در حوزه علمیه اصفهان گذراند و با قانون متحدالشکل شدن لباس، اجباراً لباس روحانیت را کنار گذاشت و در اصفهان رحلت کرد و در تخت فولاد مدفون گردید.
شرح حال آیهاللهالعظمی حاج میرزا ابوالمعالی کلباسی
آیهاللهالعظمی آقا میرزا ابوالمعالی کلباسی کوچکترین فرزند علامه حاجی کلباسی در هفتم ماه شعبان سال ۷۴۲۱ق در اصفهان متولد شد. در سن ۴۱ سالگی پدر بزرگوارش را از دست داد. بیشترین تحصیلات او نزد آیات عظام آقا سید محمدشهشهانی، آقامیرسیدحسن مدرس و آقا سیدمحمدباقر دهکردی بوده است. با دختر آیهالله سید زین العابدین فرزند علامه سیدشفتی ازدواج کرد.
مرحوم میرزا ابوالمعالی جدیّت تامّی در تحصیل علم داشته و به کلی از خوشیهای زندگی صرف نظر کرد و عمر خود را صرف مطالعه و مباحثه و تدریس نمود و گاه در حمّام به تفکر در مطلب علمی میپرداخت و قلم و دوات میطلبید و در همانجا مشغول به نوشتن میشد.
آیهالله میرزا ابوالمعالی؟رح؟ بسیار اهل عبادت بود و گاهی بعد از نماز مغرب و عشا و نمازصبح چند ساعت به تعقیبات نماز و قرائت زیارات و سجدههای طولانی میپرداخت.
از اموال شبههناک اجتناب میکرد و اگر چیزی از پول شبههناک خریده میشد از آن مصرف نمیکرد و میفرمود: «در مدت عمرم لقمه مشتبه و شبههناکی از گلویم پایین نرفته است». برای سادات احترام فوق العاده قائل بود و اجازه نمیداد حتی شاگردان وی که سیادت داشتند پشت سر او راه بروند.
علامه میرزا ابوالمعالی کلباسی، دارای حوزه درسی مهم و پر رونقی در دارالعلم اصفهان بود و جمع کثیری از مراجع کرام و آیات عظام از مجلس درس او بهره بردهاند.
برخی از شاگردان ایشان عبارتاند از حضرات آیات عظام: آقاسید ابوالحسن اصفهانی، حاج سید حسین بروجردی، آقاضیاءالدین عراقی، میرزامحمدحسین نائینی، حاج سید محمدباقر درچهای، حاج سید محمدمهدی درچهای، حاج سیدابوالقاسم دهکردی، حاج سید جمالالدین گلپایگانی، حاج سیداحمد خوانساری، حاج آقا منیرالدین بروجردی، حاج آقاحسین روحانی، حاج آقا رحیم ارباب، سیدفخرالدین خوانساری، سیدمحمدخوانساری، حاج شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی، حاج سید حسن مدرس، سیدآقارضا جابلاقی، سیدمحمدصادق بروجردی، حاج شیخ ابوالقاسم کبیرقمی، شیخ مرتضی طالقانی، حاج ملا علی جرقویهای، حاج میرزا محمدحسین مدرس کهنگی، آقامیرزا محمدجعفر امین العلماء، حاج میرزاسید حسن نحوی، حاج سید حسن کاشی، سید محمود خوانساری، سیدیحیی یزدی واعظ، سید مهدی موسوی کرمانی، سید محمدحسین بروجردی، شیخ محمدحسن طالقانی، شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی، ملامصطفی سدهای اصفهانی، شیخ مرتضی قمشهای، سیدمحمدحسین اردستانی، شیخ ابوالقاسم قمی، آقامیرزاعباسعلی قاضی زاهدی، حاج میرزا جمالالدین کلباسی وحاج میرزا کمالالدین (ابوالهدی) کلباسی
تألیفات ایشان عبارت است از:
فقه
۱- منظومه الوضو، که مبحث وضوی شرح کفایه محقق سبزواری را به شعر در آورده است.
۲- رساله الاستیجاریه فی الاستیجار للعباده
۳- رساله الاسرافیه فی تحقیق الاسراف موضوعاً و حکماً.
۴- رساله فی اصوات النساء و احکامها و بیان ما یجوز و مالایجوز من سماعها و استماعها
۵- بیع المعاطاه
۶- رساله فی التداوی بالمسکر
۷- رساله فی اشتراط الرجوع الی الکفایه فی الحج
۸- رساله فی تفطیر الغبار و الدخان
۹- رساله فی الشرط ضمن العقد
۰۱- شرح کفایه سبزواری، مشتمل بر مباحث وضو
۱۱- رساله فی النیه (هی الاخطار او الدّاعی)
۲۱- رساله فی ان وجوب الطهارات نفسی او غیری
۳۱- رساله فی الصلوه فی الماهوت
۴۱- رساله فی الصلوه فی الحمام (الوقف الذی تصرف فیه غیرالاهل)
۵۱- رساله فی الغساله
۶۱- رساله فی العصیر العنبی
۷۱- رساله فی الصحیح و المعیب
۸۱- حواشی بر شرح لمعه
۲۲- البقاء علی المیت مجتهد المیت
۴۲- انوار الریاض فی شرح ریاض السالکین (شرح صحیفه سجادیه)
۵۲- منظومه الفقه
۶۲- نقد الطریق
۷۲- العروه الوثقی (رساله فقهیه)
۷۷- رساله فی شبهه الاستلزام و الشبهه الحماریه
۹۲-
۰۳-
اصول فقه:
۹۱- البشارات فی اصول الفقه
۰۲- رساله فی حجیه الظن
۱۲- رساله فی حجیه المظنه.
۲۲- رساله اصاله البرائه (فی الشک فی الجزئیه و الشرطیه و المانعیه)
۳۲- رساله تردد الواجب بین المتباینین
۴۲- رساله فی الفرق بین الشک فی التکلیف و الشک فی المکلف به
۵۲- رساله فی بقاء الموضوع فی الاستصحاب
۶۲- رساله فی تعارض الاستصحابین
۷۲- رساله فی تعارض الاستصحاب و اصاله صحه العقد
۸۲- رساله فی البقاء علی تقلید المجتهد المیت
۹۲- رساله فی ان الاصل فی الاستعمال حقیقه
۰۳- رساله فی تحریر النزاع فی دلاله النهی علی الفساد
۱۳- رساله فی تعارض الاستصحاب بالملکیه السابقه مع الید
۲۳- رساله فی الجهه التقییدیه و التعلیلیه
رجال:
۳۳- رساله فی الثقه
۴۳- رساله فی اصحاب الاجماع
۵۳- رساله فی نقد الطریق (رساله فی نقد مشیخه الصدوق فی الفقیه و الشیخ فی التهذیبین)
۶۳- رساله فی تصحیح الغیر و جواز معامله الصحه بمجرد التصحیح و عدمه (رساله فی جواز الاکتفا فی تصحیح الحدیث بتصحیح الغیر و عدمه)
۷۳- رساله فی النجاشی
۸۳- رساله فی محمدبن الحسن، المبدوّ به بعض الاسانید الکافی.
۹۳- رساله فی ابی داود، المبدوّ به بعض الاسانید الکافی.
۰۴- رساله فی الحسین بن محمد، المبدوّ به بعض الاسانید الکافی
۱۴- رساله فی محمد بن عبدالله، المبدو به بعض الاساتید الکافی
۲۴- رساله فی علی بن محمد
۳۴- رساله فی محمد بن زیاد
۴۴- رساله فی معاویه بن شریح
۵۴- رساله فی حماد بن عثمان
۶۴- رساله فی محمد بن فضیل
۷۴- رساله فی محمد بن سنان
۸۴- رساله فی علی بن الحکم
۹۴- رساله فی ابی بکر الحضرمی
۰۵- رساله فی محمد بن قیس
۱۵- رساله فی علی بن السندی
۲۵- رساله فی حفص بن غیاث و سلیمان بن داود و قاسم بن محمد
۳۵- رساله فی روایات ابن ابی عمیر.
۴۵- رساله فی ترجمه ابن غضائری
۵۵- رساله فی محمد بن شریح
۶۵- رساله فی احمد الحسین
۷۵- رساله فی عبدالله بن محمد
۸۵- رساله فی حسین بن عبدالله
۹۵- رساله فی احمد بن محمد
۲۶- رساله فی التفسیر المنسوب الی الامام العسکری؟ع؟
۳۶- رساله فی تزکیه اهل الرجال(فی تزکیه الرواه من اهل الرجال)
تمام این رسالهها به نام رسائل رجالیه در ۴ مجلد توسط دارالحدیث به چاپ رسیده است.
۰۶- رساله فی احوال الشیخ البهایی
۱۶- رساله فی احوال المحقق الخوانساری
۴۶- رساله فی سندالصحیفهالکامله
۵۶- الفوائد الرجالیه
۶۶- حواشی بر قرآن کریم (از سوره نساء تا سوره معارج)
۷۶- تفسیر قرآن
۸۶- رساله در خطبههای تألیف یافته از آیات قرآن
شرح بر ادعیه و زیارات و روایات معصومین؟عهم؟
۹۶- شرح بر خطبه شقشقیه
۰۷- شرح بر مشکلات برخی از ادعیه
۱۷- رساله فی الاستخاره من القرآن المجید
۲۷- الاستشفاء بالتربه الحسینیه
۳۷- شرح زیارت عاشورا و سند آن (دو رساله)
۴۷- شرح زیارت جامعه
۷۵- انوار الریاض فی شرح ریاض السالکین (شرح صحیفه سجادیه)
کلام و متفرقه
۷۵- الغایه القصوی
۵۷- رساله فی الجبر و التفویض
۸۷- رساله فی حمل المشکوک فیه علی الغالب
۹۷- رساله فی الاحساب
۰۸- احوال الانسان
۱۸- دیوان اشعار عربی، بیش از هزار بیت
۲۸- رساله در شرح احوال خود و پدر و نیای گرامیاش، به فارسی
از آیهالله میرزا ابوالمعالی دو فرزند روحانی به یادگار ماند:
۱-حاج شیخ جمالالدین
۲-حاج شیخ کمالالدین (ابوالهدی)
آیهاللهالعظمی آقا میرزا ابوالمعالی در ۷۲ ماه صفر سال۵۱۳۱ق وفات نمود و در تخت فولاد مدفون گردید سپس به همت داماد وی حجهالاسلام آقامیرزا رضا ملاباشی بقعه و تکیهایی به نام ایشان احداث گردید. هم اکنون قبرش در اصفهان مزار اهل ایمان است.
آیهالله حاج میرزا جمالالدین کلباسی
فرزند ارشد علامه میرزا ابوالمعالی در سال ۳۷۲۱ق متولد شد. ایشان بیشترین تحصیلات علوم دینی را نزد پدر بزرگوارش فراگرفت و بعد از فوت پدرش به نجف اشرف مهاجرت نمود و از دروس خارج فقه و اصول آیات عظام آخوند خراسانی (صاحب کفایه)، سیدمحمدکاظم یزدی (صاحب عروه) و سیدمحمدهاشم چهارسوقی بهره برد. ایشان بعد از تکمیل سطوح عالی با صبیه آیهالله حاج شیخ ابوتراب کلباسی ازدواج کرد و به اصفهان بازگشت و در منزل پدری خود به تدریس فقه و اصول مشغول گردید. از شاگردان ایشان در نجف آیه الله العظمی حاج سید شهاب الدین مرعشی نجفی میباشد. همچنین در مسجد جوجو (جنب مسجد حکیم) امامت جماعت داشت.
آثار به جا مانده از تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «تلخیصُ الهیئه» در علم نجوم و اسطرلاب
۲- «شرح الکفایه» در اصول فقه
۳- «صلاه المسافر» در فقه
ایشان در ۸۱ ماه رمضان سال ۰۵۳۱ق رحلت نمود و در تکیه علامه میرزاابوالمعالی کلباسی واقع در تخت فولاد مدفون گردید.
آیهالله حاج میرزا کمال الدین کلباسی
مشهور به حاج میرزا ابوالهدی فرزند دوم علامه میرزا ابوالمعالی متولد سال ۸۷۲۱ق میباشد.
بیشترین تحصیلات ایشان نزد پدربزرگوارش حاج میرزا ابوالمعالی بوده و بعد از فوت پدرش به همراه برادرش به نجف اشرف مهاجرت نمود و از دروس خارج فقه و اصول آیات عظام آخوند خراسانی (صاحب کفایه الاصول)، سیدمحمد کاظم یزدی (صاحب عروه)، میرزامحمد هاشم چهارسوقی، سید صدرالدین کاظمینی، ملاعلی محمد نجفآبادی و حاج شیخ محمدباقر نجفی بهره برد و موفق به دریافت اجازه اجتهاد و نقل روایت از این بزرگواران گردید.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- «البدر التمام و البحر الطمطام» در شرح حال پدر و جدش علامه حاجی کلباسی
۲-«تعلیقه علی الرجال الکبیر» در علم رجال
۳- «سماء المقال فی تحقیق علم الرجال»
۴- «الفوائد الرجالیه»
۵- «حاشیه الکفایه» در اصول فقه
۶-« الصراط المستقیم»
۷- «الحاشیه علی فرائد الاصول» در اصول فقه
۸- «الرد علی رساله القضاء»
۹- «حواشی علی القرآن المجید» در تفسیر
۰۱- «حاشیه علی شرح الجغمینی»
۱۱- «زلّات الاقــدام فــی الاشــتبـاهــات الواقعــه للعلمــاء» در مطالــب رجالیه
۲۱- «حواشی الموسعه فیالبحوث النجومیه» در علـم نجوم
۳۱-«الدر الثمــین»
۴۱- «التــحفــه الــی ســلالــه النـبـــوه» (اجــازه نامــه به آیــت الله مــرعشـــی)
۵۱- «الـــدره الـــبــــیــضـــاء فـــی اجــــازه الـــــروایــــه عـــلـــی الاُمـــنـــاء»
۶۱- «حواشی علی الملا اسماعیل خواجوئی»
۷۱-«شموس الطالعه» رسالههای فقهیه
۸۱- جُنگ (مجموعهای در مطالب متفرقه)
شاگردان بسیاری از ایشان بهره بردند و از وی اجازه اجتهاد و نقل روایت دریافت کردند که برخی از آنان عبارتاند از:
آیات عظام حاج سیدحسین بروجردی، حاج سید شهابالدین مرعشی نجفی و علمای اعلام حاج سید حسن خراسانی، حاج میرزا علی آقا شیرازی، حاج سید ابوالحسن کرونی، حاج شیخ محمد حسن نجف آبادی، حاج سیدمحمد مقامی، سید محمود احمدی و حاج شیخ عبدالحسین گروسی.
آیهالله حاج شیخ میرزا ابوالهدی کلباسی در سال ۶۵۳۱ق وفات نمود و در تکیه علامه میرزا ابوالمعالی در تخت فولاد مدفون گردید.
آیهالله حاج شیخ محمد کلباسی
تنها فرزند روحانی آیهالله حاج شیخ میرزا ابوالهدی متولد سال ۳۴۳۱ق میباشد. ایشان در ده سالگی پدر خود را از دست داد و یتیم شد. وی مقدمات را نزد حاج آقا یحیی هدایت و حاج سید ابوالحسن مرتضوی کرونی خواند و با شهید دکتر سید محمد حسینی بهشتی هم مباحثه بود. ایشان در خاطرات خود گفتند: من سالها با آقای بهشتی هم مباحثه بودیم و درسها را قبل از درس دادن استاد مباحثه میکردیم. آقای بهشتی خیلی خوش استعداد بود و مطالب را خوب میفهمید و گاهی از او استفاده میکردم.
ایشان معالم الأصول را نزد شیخ هبه الله هرندی و قوانین الأصول را نزد سیدعلی اصغر برزانی و قسمتی از مطول و شرح لمعه را نزد حاج آقا صدرالدین کوهپایهای و قسمتی دیگر از مطول و شرح منظومه را نزد سیدآقاجان و قسمتی دیگر از مطول و شرح لمعه را نزد شیخ احمد فیاض فرا گرفت و همچنین قسمتی از خلاصه الحساب شیخ بهائی و شرح تجرید الاعتقاد و رسائل و مکاسب را نزد حاج آقا رحیم ارباب در اصفهان آموخت. از دیگر اساتید ایشان در اصفهان میتوان از حاج شیخ محمدجواد فریدنی و حاج سیدمصطفی بهشتی نام برد.
ایشان سپس به قم مهاجرت کرد و از دروس خارج فقه و اصول علمای اعلام و آیات عظام قم بهره برد. وی یک سال در درس اصول فقه آیه الله العظمی حاج سیدحسین بروجردی و دوازده سال در درس خارج فقه ایشان شرکت کرد. همچنین سه سال در درس اصول امام خمینی ؟ره؟ و سه سال در درس اصول آیه الله العظمی حاج شیخ محمدعلی اراکی و سه سال در درس اصول آیه الله العظمی سید محمد یزدی (محقق داماد) و دوازده سال در درس فقه آیه الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی نیز شرکت نمود.
وی قسمتی از اسفار ملاصدرا را طی سه سال از علامه سیدمحمدحسین طباطبایی آموخت. از دیگر اساتید ایشان در قم آیه الله العظمی حاج شیخ مرتضی حائری یزدی و آیهالله سیدمحمدباقر موحدابطحی بودند.
در قم با حضرات آیات شیخ علی پناه اشتهاردی و سید کرامت الله شیرازی هم مباحثه بود. ایشان از آیات عظام سید شهاب الدین نجفی مرعشی و سیدمحمدرضا گلپایگانی و سید ابولقاسم خویی اجازه داشت.
ایشان پس از اتمام تحصیلاتش به اصفهان بازگشت و به تدریس در حوزه علمیه اصفهان پرداخت و شاگردان زیادی از دروس سطوح عالی و خارج فقه او بهرهمند شدند. از جمله شاگردان ایشان حضرات آیات حاج سیدمحمد علی صادقی، حاج سید کمالالدین فقیه ایمانی،حاج شیخ مرتضی مقتدایی، دکتر حاج سید احمد تویسرکانی، حاج شیخ احمد کلباسی اشتری میباشند.
ایشان سالیانی امامت جماعت مسجد سفرهچی (سرخی)، مسجد جواد الائمه؟ع؟ (واقع در خیابان مجمر) را بر عهده داشت و برای اساتید دانشگاه و عموم مردم تفسیر قرآن بیان میکرد.
تألیفات ایشان عبارت است از:
۱- حقوق زن و میراث
۲- تقریرات فقه و اصول آیهالله بروجردی
۳- رسالههایی در فقه
آیهالله محمد کلباسی در سال ۰۲۴۱ق در اصفهان رحلت کرد و در مقبره جدش علامه حاجی کلباسی مدفون گردید.
ثبت دیدگاه