بسم الله الرحمن ارحیم
حیات علمی پژوهشی عالم فرزانه آیت الله علّامه حاج شیخ محمّدصادق کرباسی (کلباسی)
صاحب اثر گرانسنگ و ارزشمند دایره المعارف الحسینیه
ادیب و مورخ، ریاضیدان و حکیم، مفسّر و رجالی، فقیه اصولی، صاحب دائره المعارف الحسینیه در ۱۰۰۱ جلد و ده‌ها عنوان تألیف دیگر
علّامه محمّد صادق کرباسی فرزند آیت الله حاج شیخ محمّد کلباسی و نوادۀ آیت الله حاج شیخ ابوتراب است که وی فرزند آیت الله العظمی حاج شیخ محمّد جعفر بوده و ایشان فرزند سوم مرجع کلّ شیعه آیت الله العظمی علّامه حاج محمّد ابراهیم کلباسی اشتری (معروف به امام الکرباسی) متوفّی ۱۲۶۱ قمری مدفون مقابل درب شرقی مسجد حکیم اصفهان است. این عالمان همگی از تبار صحابی بزرگ امیر المؤمنین علیه السلام جناب مالک اشتر نخعی* می‌باشند.
آیت الله محمّدصادق کرباسی در سال ۱۳۶۶ قمری (۱۳۲۶ شمسی) در کربلا متولّد شد. پس از دوران طفولیت و طی مدارس ابتدائی ادبیات عرب را نزد علمای کربلا: شیخ جعفر رشتی، شیخ محمّد شاهرودی، سید محمود اصفهانی، سید محسن جلالی و دروس سطح فقه و اصول را نزد والد خود و شیخ محمّد حسین مازندرانی و شیخ محمّد شاهرودی و شیخ محمّدعلی خلیق و شیخ جعفر رشتی و سید مرتضی قزوینی و علم حکمت (فلسفه) و کلام را نزد پدر خود و شیخ محمّدرضا اصفهانی و شیخ عبدالرحیم قمی و تفسیر و درایه و رجال و اخلاق را نیز از پدرش آموخت. وی همیشه از ذکاوت و هوش و استعداد و جدّیت در درس سرآمد اقران خود بود. در تمام علوم متداول حوزه و حتّی علوم غیر رایج مثل هیئت و اسطرلاب و هندسه و علوم غریبه و زبان انگلیسی و جغرافیا و فیزیک و … نزد استادان همّت گماشت و فرا گرفت و به مقام استادی رسید.
در سال ۱۳۸۵ قمری به دروس خارج فقه و اصول راه یافت و از دروس خارج فقه و اصول علمای اعلام و آیات عظام ساکن در کربلا: حاج شیخ محمّدرضا اصفهانی، سید محمّد شیرازی، شیخ محمّد شاهرودی، شیخ یوسف خراسانی و شیخ محمّد کلباسی (پدر بزرگوارش) بهره برد.
او در خودسازی و قوّت اراده به جایی رسید که در شبانه‌روز فقط دو ساعت می‌خوابید و تلاش زیادی در تعلیم و تعلّم داشت. ده‌ها شاگرد در علوم مختلف از محضرش استفاده برده‌اند. ایشان در یک ماه رمضان کلّ قرآن کریم را حفظ کرد و به زبان عربی شعر می‌سرود. تاکنون دیوان‌های شعری متعدّد در موضوعات مختلف سروده و بعضی از آن‌ها به چاپ رسیده است. او علاوه بر قدرت تدریس در علوم مختلف، می‌توانست به زبان انگلیسی سخنرانی کند و اکنون نیز به چند زبان زندۀ دنیا (فارسی، عربی، انگلیسی، ترکی، اردو، هندی و پشتو) تسلّط دارد.
سنّت پیاده‌روی از نجف به کربلا در اربعین و دیگر ایّام زیارات متداول بود، ایشان پیشنهاد پیاده‌روی از کربلا به سمت نجف اشرف در عید مبعث و عید غدیر خم را با عدّه‌ای از علما و طلّاب مطرح کرد و پایه‌گذار این سنّت حسنه شد و سالیانی علما و طلّاب و جماعتی از مؤمنین از کربلا به سمت نجف اشرف پیاده به زیارت بارگاه امیرالمؤمنین علیه السلام مشرّف می‌شدند.
وی با همراهی عالمانی چون سید محمّدعلی طبسی و شیخ مهدی شریعت زاده و شیخ حسن بیارجمندی هیئت امر به معروف و نهی از منکر را در کربلا تأسیس کرد و برای بی‌توجّهی مسافرین در کربلا در ایّام ماه رمضان به روزه‌داری مجاورین، و برای برپایی مراسم‌های ازدواج در حرم مطهّر و بی‌توجّهی به حرمت غناخوانی، و تقیّد نداشتن بعضی به حجاب اسلامی و … راه‌کارهایی را اندیشید تا گناهان از اطراف حرم حسینی برچیده شود. این هیئت موفّقیت‌های خوبی به دست آوردند و حکایات زیبایی از آن دوران در خاطره‌ها مانده است.
سپس آیت الله شیخ محمّدصادق کرباسی با هجرت به نجف اشرف از دروس خارج حضرات آیات و مراجع عظام: امام خمینی و سید ابوالقاسم خویی استفاده نمود. پس از چند سال به تهران مهاجرت کرد و از دروس آیات عظام: سید احمد خوانساری، سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و شیخ محمّدباقر آشتیانی بهره برد. سپس رحل اقامت در شهر قم افکند و ادامۀ دروس خارج فقه و اصول را از علمای اعلام و مراجع عظام: سید محمدرضا گلپایگانی، شیخ مرتضی حائری، شیخ رازی تبریزی، شیخ هاشم آملی، شیخ کاظم تبریزی، شیخ محمّدحسین کلباسی و شیخ محمّد کلباسی (پدر بزرگوارش که آن زمان در قم ساکن شده بود) فرا گرفت و از برخی اساتید خود اجازۀ اجتهاد و نقل روایت دریافت نمود. ایشان در قم سالیانی از مباحث فلسفی علّامه سید محمّدحسین طباطبایی نیز بهره برد.
وی بعد از تحصیل علوم دینی در کربلا، نجف، تهران و قم در دمشق و بیروت ساکن گردید. در دمشق حوزۀ علمیۀ زینبیه را به همراه آیه الله شهید سیدحسن شیرازی پایه‌گذاری کرد. و سپس به لندن رفت و «المرکز الحسینی للدراسات و المؤسّسات» را تأسیس نمود و سالیانی است که در آن مرکز به تحقیق و پژوهش در علوم دینی اشتغال دارد و در آن‌جا بزرگترین دائره المعارف شیعی را به نام «دائره المعارف الحسینیه» در ۱۰۰۱ جلد تألیف کرده است.
ایشان علاوه بر تدریس در حوزه‌های علمیه موفّق به تحقیقات و تألیفات کثیری در علوم مختلف اسلامی گردید که برخی از آن‌ها عبارت است از:
دائره المعارف الحسینیه علیه السلام در ۱۰۰۱ جلد؛ تاکنون ۱۲۷ جلد آن به چاپ رسیده است که عبارت است از: الحسین و نسبه و نسله ۴ جلد؛ السیره الحسینیه ۲ جلد؛ الصحیفه الحسینیه الکامله ۲ جلد؛ دیوان الإمام الحسین ۲ جلد؛ الحسین الکریم فی القرآن العظیم ۲ جلد؛ الحسین فی السنّه ۲ جلد؛ الحسین و التشریع الإسلامی ۶ جلد؛ العامل السیاسی لنهضه الحسین ۲ جلد؛ وثائق النهضه الحسینیه ۲ جلد؛ معجم أنصار الحسین الهاشمیین ۳ جلد؛ معجم أنصار الحسین غیر الهاشمیین ۲ جلد؛ معجم أنصار الحسین النساء ۳ جلد؛ قالوا فی الحسین ۲ جلد؛ الحسین فی السطور ۲ جلد؛ تاریخ المراقد (الحسین و أهل بیته و أنصاره) ۸ جلد؛ أضواء علی مدینه الحسین ۲ جلد؛ أضواء علی مدینه الحسین (مبحث شهداء) ۲ جلد؛ أضواء علی مدینه الحسین (الحرکه العلمیّه) ۲ جلد؛ معجم المصنّفات الحسینیه ۴ جلد؛ معجم المقالات الحسینیه ۷ جلد؛ معجم خطباء المنبر الحسینی ۲ جلد؛ الرؤیا (مشاهدات و تآویل) ۲ جلد؛ معجم المشاریع الحسینیه (جغرافیای حسینیه‌ها در مناطق مختلف جهان) ۳ جلد؛ معجم الشعراء الناظمین فی الحسین ۴ جلد؛ المدخل إلی الشعر الحسینی ۲ جلد؛ دیوان القرن الأوّل ۲ جلد؛ دیوان القرن الثانی ۱ جلد؛ دیوان القرن الثالث ۱ جلد؛ دیوان القرن الرابع ۲ جلد؛ دیوان القرن الخامس ۱ جلد؛ دیوان القرن السادس ۱ جلد؛ دیوان القرن السابع ۱ جلد؛ دیوان القرن الثامن ۱ جلد؛ دیوان القرن التاسع ۱ جلد؛ دیوان القرن العاشر۲ جلد؛ دیوان القرن الحادی عشر ۲ جلد؛ دیوان القرن الثانی عشر ۳ جلد؛ دیوان القرن الثالث عشر ۷ جلد؛ دیوان الأبوذیه ۱۰ جلد؛ دیوان التخمیس ۲ جلد؛ دیوان الموّال الزهیری ۱ جلد؛ دیوان السریع ۱ جلد؛ المدخل إلی الشعر الفارسی ۲ جلد؛ دیوان الشعر الفارسی ۲ جلد؛ المدخل إلی الشعر الپَشتوی ۱ جلد؛ دیوان الشعر الپَشتو ۱ جلد؛ المدخل إلی الشعر الأردَوی ۱ جلد؛ دیوان الشعر الأردَوی ۲ جلد؛ دیوان الشعر التّرکی ۲ جلد؛ الشعر الإنگلیزی ۱ جلد.
سلسله الشرایع؛ ۳۵۰ جلد از جمله: الریاضه، الاستنساخ، الإجتماع، الإنتخابات، الأحزاب فی الإسلام، الاتصالات، المواصلات، التکلیف، الجمعه، العید، الوقف، الآیات، الآل، الخدمه، الصداقه، السجود، الأمن، المحاماه، النفقه، الازیاء، الجنین، الثقافه، التسمیه، التحریر، الذره، النّفایات، البلدیات، القربی، الخدمه، الحقوق، الاحتلال، البراء، الاجتهاد، الاختلاف، الترهیب، التوقیت، التوبه، التجوید، الشهاده، الدفاع، الاستسقاء، الحجاب، الأذان، النظافه، الکفّارات، التأمین، الأهلّه، الدّعاء، الإجاره، الطواف، العقل، الحرم، عاشورا، الشفاعه، العید.
«التفسیر المسترسل» در ۳۰ جلد؛ «المختوم فی التفسیر المنظوم»؛ «التفسیر الموسوعی»؛ «الإحاطه فی تفسیر سوره الفاتحه» در ۵ جلد؛ «مجمع غریب القرآن» در ۳ جلد؛ «المجعم المفهرس للقرآن» در ۳ جلد.
«الاجتهاد و التقلید» فقه استدلالی؛ «الصلاه» فقه استدلالی؛ «الصوم» فقه استدلالی؛ «الحجّ» فقه استدلالی؛ «اعمال شهر رمضان المبارک»؛ «اعمال الحجّ»؛ «المرأه و الدماء الثلاثه».
«معجم مجمع البحرین» در ۶جلد؛ «الأوزان الصرفیه»؛ «علم العروض» در ۳ جلد؛ «هندسه العروض».
«آل الکرباسی» تعریب کتاب خاندان کلباسی؛ «إنّه المؤمن حقّاً السیره الکامله لفارس الإسلام مالک الأشتر و أولاده» ۵ جلد؛ «اطلس لبنان»؛ «الحدیث».
«الإسلام فی آرجنتین»؛ «الإسلام فی ارمینیا»؛ «الإسلام فی آذربایجان»؛ «الإسلام فی اسبانیا؛ «الإسلام فی اثیوبیا»؛ «الإسلام فی بریطانیا»؛ «الرحله الأوربیه» ۳ جلد.
«المشروع الحسینی للاستثمار»؛ «نظره المستشرقین والرحاله إلی الروضه الحسینیه»؛ «تاریخ السدائه الحسینیه»؛ «الروضه الحسینیه»؛ «کربلا کما شاهدت»؛ «سفائن الامل فی الحسین علیه السلام»؛ «الاعلام الحسینی عبر التاریخ»؛ «إحیاء المیّت بفضائل أهل بیت علیهم السلام»؛ «دور المراقد فی تاریخ الشعوب».
«تشریح الأفلاک»؛ «البدائع و اللطائف»؛ «تشریح عظام الرأس»؛ «الأوزان و المقاییس»؛ «الباقی الوردیه»؛ «بصائر النور»؛ «الشریع الإسلامی فی مناهله»؛ «الأبوذیه بین التأصیل و التفعیل»؛ «یوسف من البئر إلی العرش»؛ «مع الکلینی»؛ «مع الحرّ العاملی فی مسیرته العلمیه»؛ «قراءات»؛ «لبوه العرین»؛ «متطلبات الامه»؛ «الایناس بلآلی الجناس»؛ «لبنات الهندسه»؛ «رجز العداله»؛ «الاغراض الشریعه»؛ «الموال فی دراسه معمقه»؛ «الرؤیا بین الحقیقه و الوهم».
* تاکنون چندین بیت علمی از اولاد مالک اشتر نخعی شکل گرفته‌اند: بیت علمی آیت الله العظمی شیخ جعفر کاشف الغطاء ( متوفّی ۱۲۲۸ قمری) شامل فرزندان و نوادگان ایشان در نجف اشرف – بیت علمی آیت الله العظمی علّامه حاج محمّد ابراهیم کلباسی ( کرباسی) با بیش از ۷۵ شخصیت روحانی از مراجع معظّم تقلید، محقّقین و مدرّسین و عالمان فرهیخته و بیش از چهار هزار تألیف در این بیت علمی و دینی در اصفهان و نجف و مشهد و قم و تهران – بیت علمی آل المحاسن در کربلا – بیت علمی آل مروه در لبنان و بیت علمی آیت الله العظمی شیخ هادی آل راضی در نجف اشرف. البتّه قبایل متعدّدی در جنوب عراق و خوزستان و خاندان‌های نخعی، مالکی، اشتری در جای‌جای ایران و یمن و افغانستان و پاکستان از اولاد و احفاد مالک اشتر نخعی می باشند که شخصیت‌های علمی متعدّدی از میان آنان برخاسته است.
ثبت دیدگاه