یک جرعه آفتاب
اساس مذهب تشیع، بر دو حدیث پایه گذاری شده است؛ یکی، حدیث ثقلین[۱] که پیامبر اکرم(ص) در کمتر از ۹۰ روز در چهار مکان آن را برای مردم بیان کرد و دیگری، حدیث غدیر. می توان گفت حدیث دوم مکمل حدیث اول است.
سفارش بسیار پیامبر درباره قرآن و عترت و نیز تأکید آن حضرت بر امامت و جانشینی امیر مؤمنان علی(ع) نشان دهنده این حقیقت است که حضرت، نگران آشوبی بود که امت اسلامی پس از وی با آن روبه رو می شود.
اهمیت دادن به غدیر، اهمیت دادن به رسالت پیامبر گرامی اسلام است. ما در این مقاله، واقعه غدیر را از زبان عارفان حقیقی غدیر؛ یعنی پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم: بررسی می کنیم.
رسول خدا(ص) و غدیر
شیخ صدوق، در کتاب امالی، از امام باقر(ع) و آن حضرت از جدّش چنین نقل می کند: «روزی رسول گرامی اسلام به امیر مؤمنان علی(ع) فرمود: «ای علی! خداوند آیه «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ» (مائده: ۷۱) را درباره ولایت تو بر من نازل کرد. اگر آنچه به من امر شده است، تبلیغ نکنم، عملم باطل است و کسی که خدا را بدون ولایت تو دیدار کند، کردارش باطل است. ای علی! من جز سخن خدا نمی گویم».[۲]
امام علی(ع) و غدیر
سلیم بن قیس هلالی، به بیعت امیر مؤمنان علی(ع) با ابوبکر اشاره کرده و گفته است: «علی(ع) به مردم فرمود: ای مسلمانان و مهاجران و انصار! آیا نشنیدید که رسول خدا(ص) روز غدیرخم چنین و چنان فرمود. سپس تمام چیزهایی را که پیامبر در آن روز فرموده بود، به مردم یادآوری کرد. همگی گفتند: آری».
در این زمینه می توان به استدلال های امیر مؤمنان علی(ع) اشاره کرد. از جمله استدلال آن حضرت برای ابوبکر که فرمود: «بر اساس حدیث پیامبر در روز غدیر، آیا من مولای تو و هر مسلمانی هستم یا تو؟» ابوبکر گفت: شما.[۳]
ابی الطفیل نیز می گوید: «در روز شورا در خانه بودم و شنیدم که علی(ع) گفت: آیا غیر از من کسی در میان شما هست که پیامبر به او گفته باشد: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِیٌّ مَوْلاهُ اَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ.» همگی گفتند: نه».[۴]
حضرت زهرا(س) و غدیر
ابن عقده در کتاب معروفش، الولایه از محمد بن اسید چنین روایت کرده است: «از فاطمه زهرا پرسیدند: آیا پیامبر پیش از رحلتش درباره امامت امیر مؤمنان علی(ع) چیزی فرمود؟ آن حضرت پاسخ داد: «واعجبا انسیتم یوم غدیر خم؟؛ شگفتا! آیا روز غدیرخم را فراموش کردید؟»[۵]
فاطمه بنت الرضا از فاطمه بنت الکاظم(ع) و او از فاطمه بنت الصادق(ع) چنین نقل کرد: «ام کلثوم، دختر فاطمه زهرا(س) نقل کرد که پیامبر در روز غدیر فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ».[۶]
امام حسن مجتبی(ع) و غدیر
از امام جعفر صادق(ع) چنین روایت شده است: امام حسن(ع) هنگامی که می خواست با معاویه آتش بس اعلام کند، به او فرمود: امت مسلمان از پیامبر شنیدند که درباره پدرم فرمود: «اِنَّهُ مِنّیِ بِمَنْزَلَهِ هاروُنِ مِنْ مُوسی.» همچنین دیدند که پیامبر وی را در غدیرخم به عنوان امام معرفی کرد.[۷]
امام حسین(ع) و غدیر
سلیم بن قیس می نویسد: «امام حسین(ع) پیش از مرگ معاویه، خانه خدا را زیارت کرد. سپس بنی هاشم را جمع کرد و فرمود: آیا می دانید پیامبر اکرم(ص)، علی(ع) را در روز غدیرخم [به امامت] منصوب کرد؟ همگی گفتند: آری».
امام زین العابدین(ع) و غدیر
ابن اسحاق، تاریخ نویس معروف، می گوید: «به علی بن حسین گفتم: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِیٌّ مَوْلاهُ»؛ یعنی چه؟ حضرت فرمود: «اخبرهم انه الامام بعده؛ به آنها خبر داد که اوست امام بعد از خودش».[۸]
امام محمد باقر(ع) و غدیر
ابان بن تغلب می گوید: از امام باقر(ع) درباره گفته پیامبر «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِیٌّ مَوْلاهُ» پرسیدم. حضرت فرمود: ای اباسعید! پیامبر فرمود: «امیر مؤمنان در میان مردم جانشین من خواهد بود».[۹]
امام جعفر صادق(ع) و غدیر
زید شحام می گوید: نزد امام صادق(ع) بودم. مردی معتزلی از وی درباره سنت پرسید. حضرت در پاسخ فرمود: «هر چیزی که فرزند آدم به آن نیاز دارد (حکم آن) در سنت خدا و پیامبر وجود دارد و چنانچه سنت نبود، خداوند هرگز بر بندگان احتجاج نمی کرد».[۱۰]
مرد پرسید: خداوند با چه چیزی بر ما احتجاج می کند؟ حضرت فرمود: «اَلْیَوْمَ اکْمَلُتَ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمَ نِعْمَتیِ وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْاِسْلامَ دِیناً؛ بدین وسیله ولایت را تمام گردانید و اگر سنت یا فریضه تمام نبود، خدا به آن احتجاج نمی کرد».[۱۱]
امام موسی کاظم(ع) و غدیر
عبدالرحمن بن حجاج، از حضرت موسی بن جعفر(ع) درباره نماز در مسجد غدیرخم[۱۲] پرسید. حضرت در پاسخ فرمود: «صل فیه فان فیه فضلا و قد کان ابی یامر بذلک؛ در آن نماز بخوان! به درستی که در آن فضل فراوان وجود دارد و پدرم به آن امر می کرد».
امام رضا(ع) و غدیر
محمد بن ابی نصر بزنطی می گوید: «خدمت امام رضا(ع) بودم. مجلس پر از جمعیت بود و با یکدیگر درباره غدیر گفت وگو می کردند. برخی از مردم این واقعه را منکر شدند. امام فرمود: «پدرم از پدرش روایت کرد که روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین.» سپس فرمود: «ای ابی نصر! هر کجا هستی، در این روز نزد امیر مومنان(ع) باش. به درستی که در این روز، خداوند گناه شصت سال از مردان و زنان مؤمن و مسلم را می آمرزد و دو برابر آنچه در ماه رمضان از آتش دوزخ می رهاند، در این روز آزاد می کند… . سپس فرمود: «وَاللهِ لَوُعَرَفَ النّاسْ فَضْلَ هذَا الْیَوْمِ بِحَقِیقَهٍ لِصافَحَتْهُمُ الْمَلائِکَهُ کُلَّ یَوْمَ عَشْرَ مراتٍ؛ اگر مردم ارزش این روز را می دانستند، بی تردید، فرشتگان در هر روز ده بار با آنان مصافحه می کردند».[۱۳]
امام جواد(ع) و غدیر
ابن ابی عمیر از ابوجعفر ثانی۷ در ذیل آیه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ» (مائده: ۱۰) نازل شد.» چنین روایت می کند: پیامبر اکرم(ص) در ده مکان به خلافت اشاره کرده است، سپس آیه «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أوْفوُاْ بِالْعُقُودِ» نازل شد.[۱۴] در توضیح این روایت باید گفت: آیه یادشده، در اول سوره مائده است. این سوره، آخرین سوره ای است که بر قلب رسول اکرم(ص) نازل شد. در این سوره «آیه اکمال» و «آیه تبلیغ» که ناظر به واقعه غدیر است، وجود دارد.
امام هادی(ع) و غدیر
شیخ مفید، در کتاب شریف ارشاد، زیارت امیرمؤمنان علی(ع) را از امام حسن عسکری(ع) و آن امام، از پدرش نقل می کند و می فرماید: «امام جواد(ع) در روز عید غدیر، حضرت علی(ع) را زیارت کرد و فرمود: «اَشْهَدُ اَنَّکَ الْمَخْصُوصُ بِمَدْحَهِ اللهِ الْمُخْلِصِ لِطاعَهِ اللهِ…؛ شهادت می دهم که مدح خدا به تو اختصاص دارد و در طاعت او مخلصی.» سپس می فرماید: «خداوند حکم فرمود: «…یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ.» آنگاه ادامه می دهد: «رسول خدا(ص) رو به مردم کرد و از آنها پرسید: آیا آنچه بر عهده داشتم، ابلاغ کردم؟ همگی گفتند: آری. سپس فرمود: «خدایا، گواه باش! پس از آن فرمود: آیا من به مؤمنان، از خود آنها سزاوارتر نیستم؟ گفتند: بله. پس از آن دست علی(ع) را گرفت و فرمود: هرکس من مولای اویم، این علی مولای اوست…».[۱۵]
امام حسن عسکری(ع) و غدیر
حسن بن ظریف، به امام حسن عسکری(ع) نامه نوشت و پرسید: این سخن پیامبر: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِیٌّ مَوْلاهُ» یعنی چه؟ حضرت در پاسخ فرمود: «اراد بذلک ان جعله علما یعرف به حزب الله عند الفرقه؛ خداوند اراده فرمود که این جمله، نشان و پرچمی باشد تا حزب خدا هنگام اختلاف ها با آن شناخته شود».
اسحاق بن اسماعیل نیشابوری نیز می گوید: «حضرت حسن بن علی(ع) به ابراهیم چنین نوشت: خداوند متعال با منت و رحمت خویش، واجبات را بر شما مقرر کرد. این کار به سبب نیاز او نبود، بلکه رحمت او بود که متوجه شما شد. هیچ معبودی جز او وجود ندارد. او چنان کرد تا ناپاک را از پاک جدا سازد و اندرون شما را بیازماید تا به سوی رحمت او پیش بگیرد و خانه های شما در بهشت معین شود. ازاین رو، حج و عمره، اقامه نماز، پرداخت زکات، روزه و ولایت را بر شما واگذار کرد و دری را فرا راهتان قرار داد تا درهای دیگر واجبات را باز کنید. پس کلیدی را برای یافتن راه خود قرار داد. اگر محمد و جانشینان او از فرزندش نبود، شما مانند حیوانات سرگردان می ماندید و هیچ واجبی از واجبات را فرا نمی گرفتید. مگر می توان از غیر در، وارد مکانی شد؟ وقتی خداوند به سبب تعیین اولیا پس از پیامبر(ص)، نعمت خود را بر شما تمام کرد، فرمود: «اَلْیَوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ اَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْاِسْلَامَ دِینا؛ امروز دینتان را کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم و راضی شدم که اسلام دین شما باشد.»[۱۶] سپس برای اولیای خود بر گردن شما حقوقی قرار داد و به شما فرمان داد حقوق آنها را ادا کنید تا زنان و اموال و خوراک و آشامیدنی ها بر شما حلال باشد و به واسطه آن برکت و رشد و ثروت را به شما بشناساند و اطاعت کنندگان شما را به واسطه غیبت بشناساند…».[۱۷]
امام زمان(ع) و غدیر
در دعای ندبه از امام صادق(ع) نقل شده است، چنین می خوانیم: «فَلَمَّا انْقَضْتْ اَیَّامُهُ اَقامَ وَلِیَّهُ عَلِیِّ بْنِ اَبی طَالِبَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِمَا وَ آلِهِمَا هادِیاً اِذْ کَانَ هُوَ الْمُنْذِرُ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هادٍ فَقالَ وَ الْمَلَاءُ أَمَامَهْ مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلاهُ…».
اشاره
فرهنگ نام های غدیر[۱۸]
انتخاب: محمدعلی کعبی
نام ها به آسانی در ذهن ها جای می گیرد و به راحتی، معانی بلند را منتقل می کند. به همین دلیل و دلایل دیگر، نام گذاری روزها یا هفته ها، یکی از شیوه های تبلیغاتی مثبت و منفی شده است و مطرح شدن و رواج پیدا کردن ارزش ها یا ضد ارزش ها را در پی دارد.
روز مادر، روز کارگر، روز پاسدار، روز جانباز و روز بهره وری و هفته دولت، نمونه های شایسته ای از نام گذاری روزها و هفته ها در جامعه ما هستند. روز جهانی مستضعفین، روز جهانی قدس، روز آب، روز غذا و مانند آن نیز روزهایی است که در سطح جهانی مطرح هستند و برخی از آنها به برکت انقلاب اسلامی مطرح شده اند. اسلام ۱۴۰۰ سال پیش، از این شیوه برای القای اندیشه های نورانی خود و تثبیت آرمان های مقدس الهی بهره گرفته است.
اسلام افزون بر اینکه برای برخی از روزها، اسم های خاصی مانند عید قربان، عید فطر، روز عرفه و مانند آن برگزیده، بر همه این روزها نام «ایام الله» نهاده است تا عظمت و قداست این روزها هرچه بیشتر در ذهن و دل مؤمنان، نقش بندد و موجب تذکر و تنبیه آنان شود.
یکی از روزهایی که در اسلام برای تعظیم آن، از شیوه نام گذاری بهره گرفته شده، غدیر است. ویژگی غدیر این است که نام های گوناگونی برای آن قرار داده شده و این خود، عظمت این روز را نسبت به روزهای دیگر نشان می دهد. نام های روز غدیر، از اسرار و ابعاد این روز پرده برمی دارند. هر نامی از این نام ها، دری تازه از قلعه بلند غدیر بر ما می گشاید؛ چه آنکه اسلام در برگزیدن نامی برای زمان یا مکان و یا هر چیز دیگر، ویژگی های مسمّی را در نظر داشته و به جنبه های آن توجه کرده است. ازاین رو، شناختن و شناساندن نام های روز غدیر، یک ضرورت است. با این کار، تصویری روشن از این روز در ذهن و دل نقش می بندد و بیش از پیش، این روز بزرگ را می شناساند. شایسته است نام های غدیر را با بهترین شکل و زیباترین خط بنویسیم و محافل جشن و سرور عید غدیر را با آن، معنا و روحی تازه ببخشیم.
آنچه در زیر می آید، پنجاه نام یا صفت برای روز غدیر است که از روایت ها گرفته شده است:
۱. بزرگ ترین عید خدا؛ (عیدالله الاکبر)؛[۱۹]
۲. روز گشایش؛ (یوم وقوع الفرج)؛[۲۰]
۳. روز خشنودی پروردگار؛ (یوم مرضاه الرحمن)؛[۲۱]
۴. روز زبونی شیطان؛ (یوم مرغمه الشیطان)؛[۲۲]
۵. روز مشعل فروزان دین؛ (یوم منار الدین)؛[۲۳]
۶. روز به پا خاستن؛ (یوم القیام)؛[۲۴]
۷. روز شادمانی؛ (یوم السرور)؛[۲۵]
۸. روز لبخند؛ (یوم التبسم)؛[۲۶]
۹. روز راهنمایی؛ (یوم الارشاد)؛[۲۷]
۱۰. روز بلندی گرفتن منزلت شایستگان؛ (یوم رفع الدرج)؛[۲۸]
۱۱. روز روشن شدن دلایل خدا؛ (یوم وضوح الحجج)؛[۲۹]
۱۲. روز آزمایش بندگان؛ (یوم محنه العباد)؛[۳۰]
۱۳. روز راندن شیطان؛ (یوم دحر الشیطان)؛[۳۱]
۱۴. روز آشکار کردن حقیقت؛ (یوم الایضاح)؛[۳۲]
۱۵. روز بیان کردن حقایق ایمان؛ (یوم البیان عن حقایق الایمان)؛[۳۳]
۱۶. روز ولایت؛ (یوم الولایه)؛[۳۴]
۱۷. روز کرامت؛ (یوم الکرامه)؛[۳۵]
۱۸. روز کمال دین؛ (یوم کمال الدین)؛[۳۶]
۱۹. روز جداسازی حق از باطل؛ (یوم الفصل)؛[۳۷]
۲۰. روز برهان؛ (یوم البرهان)؛[۳۸]
۲۱. روز منصوب شدن امیر مؤمنان؛ (یوم نصب امیر المؤمنین (ع))؛[۳۹]
۲۲. روز گواهی و گواهان؛ (یوم الشاهد و المشهود)؛[۴۰]
۲۳. روز پیمان؛ (یوم العهد المعهود)؛[۴۱]
۲۴. روز میثاق؛ (یوم المیثاق المأخوذ)؛[۴۲]
۲۵. روز آراستن؛ (یوم الزینه)؛[۴۳]
۲۶. روز قبولی اعمال شیعیان؛ (یوم قبول اعمال الشیعه)؛[۴۴]
۲۷. روز رهنمونی به رهنمایان؛ (یوم الدلیل علی الرواد)؛[۴۵]
۲۸. روز امن و امان؛ (یوم الامن المأمون)؛[۴۶]
۲۹. روز آشکار کردن امور پنهان؛ (یوم ابلاء السرائر)؛[۴۷]
۳۰. عید اهل بیت:؛ (عید اهل البیت:)؛[۴۸]
۳۱. عید شیعیان؛ (عید الشیعه)؛[۴۹]
۳۲. روز عبادت؛ (یوم العباده)؛[۵۰]
۳۳. روز اتمام نعمت؛ (یوم تمام النعمه)؛[۵۱]
۳۴. روز اظهار گوهر مصون از مکنون؛ (یوم اظهار المصون من المکنون)؛[۵۲]
۳۵. روز برملا کردن مقاصد پوشیده؛ (یوم ابلاء خفایا الصدور)؛[۵۳]
۳۶. روز تصریح به برگزیدگان؛ (یوم النصوص علی اهل الخصوص)؛[۵۴]
۳۷. روز محمد و آل محمد(ص)؛ (یوم محمد و آل محمد(ص))؛[۵۵]
۳۸. روز نماز؛ (یوم الصلاه)؛[۵۶]
۳۹. روز شکرگزاری؛ (یوم الشکر)؛[۵۷]
۴۰. روز درج (درختان پر شاخ و برگ)؛ (یوم الدرج)؛[۵۸]
۴۱. روز غدیر؛ (یوم الغدیر)؛[۵۹]
۴۲. روز روزه داری؛ (یوم الصیام)؛[۶۰]
۴۳. روز اطعام؛ (یوم اطعام الطعام)؛[۶۱]
۴۴. روز جشن؛ (یوم العید)؛[۶۲]
۴۵. روز عالم بالا؛ (یوم الملأ الاعلی)؛[۶۳]
۴۶. روز کامل کردن دین؛ (یوم اکمال الدین)؛[۶۴]
۴۷. روز شادابی؛ (یوم الفرح)؛[۶۵]
۴۸. روز به صراحت سخن گفتن از مقام ناب؛ (یوم الافصاح عن المقام الصراح)؛[۶۶]
۴۹. روز افشای پیوند میان کفر و نفاق؛ (یوم تبیان العقود عن النفاق و الجحود)؛[۶۷]
۵۰. روز گردهمایی و تعهد حاضران؛ (یوم الجمع المسؤول).[۶۸]
ثبت دیدگاه