جمهوریت یکی از عناصر مهم تشکیل دهنده نظام مقدس جمهوری اسلامی است که در جهت عینیت بخشیدن به آن، همه ساله، انتخابات متعدد و مهمی برگزار می گردد و مقام های عالی رتبه و منصب های مهمی به وسیله مردم، با واسطه یا بدون واسطه انتخاب می شوند. به همین دلیل، از آغاز تا پایان تبلیغات و از پیروزی یا شکست تا پس از آن، افراد و گروه ها، نامزدها و هوادارانشان و پیروز شدگان و شکست خوردگان در انتخابات باید، در همه حال، اخلاق و آداب اسلامی را رعایت کنند و از انصاف و عدالت خارج نشوند که توفیق خدمت و رضایت خداوند جز از این طریق به دست نمی آید.
مبانی اخلاق انتخاباتی
جمهوریت یکی از عناصر مهم تشکیل دهنده نظام مقدس جمهوری اسلامی است که در جهت عینیت بخشیدن به آن، همه ساله، انتخابات متعدد و مهمی برگزار می گردد و مقام های عالی رتبه و منصب های مهمی به وسیله مردم، با واسطه یا بدون واسطه انتخاب می شوند. در هر انتخابات، افراد و گروه های مختلف با افکار و اهداف متفاوت می کوشند با ارائه شایستگی های خود، در رقابتی طاقت فرسا، آرای مردم را از آن خود کنند تا توفیق خدمت هر چه بیشتر به مردم و نظام اسلامی و رضایت خدا را به دست آورند.
به همین دلیل، از آغاز تا پایان تبلیغات و از پیروزی یا شکست تا پس از آن، افراد و گروه ها، نامزدها و هوادارانشان و پیروز شدگان و شکست خوردگان در انتخابات باید، در همه حال، اخلاق و آداب اسلامی را رعایت کنند و از انصاف و عدالت خارج نشوند که توفیق خدمت و رضایت خداوند جز از این طریق به دست نمی آید. بنابراین، تبیین انتخابات با تمامی مراحل و جنبه های آن از دیدگاه احادیث و آیات الهی امری بسیار ارزشمند و پسندیده است تا با عمل به آن الگویی مناسب در اختیار جهانیان و همه پویندگان راه حق قرار دهیم و راه و روش خود را از جویندگان زر و زور و قدرت جدا کنیم که «ما تشنگان خدمتیم، نه شیفتگان قدرت» و خداخواهیم، نه دنیاطلب و خودخواه.
انگیزه های اخلاقی رقابت انتخاباتی
دولتمردان باید دارای ویژگیهایی باشندکه یکی از آنها آخرت گرایی است. البته معاد باوری به دولتمردان اختصاص ندارد و همه مردم باید قیامت گرا باشند؛زیرا قیامت باوری در جلوگیری از ناهنجاریهای اجتماعی نقشی بنیادین دارد و سبب خود سازی است. از این رو، قرآن ومعصومان(ع) مردم را به آخرت گرایی دعوت کرده اند.
امام علی(ع) می فرماید:
اینک توصیه ام به شما این است که مرگ را فرایاد آورید و از میزان غفلت تان بکاهید. آخر چگونه از چیزی غفلت می کنید که هرگز از شما غافل نمی شود و کسی را امید داریدکه هیچ مهلت تان نمی دهد؟
اندرزگویانتان همین مردگان بس که بی آنکه سوار شوند، بردوش دیگران به سوی گورها برده می شوند و بی آنکه آهنگ فرود آمدن داشته باشند، در گورها فرود می آیند. چنانکه گویی هرگز از آبادکنندگان دنیا نبوده اند و آخرت پیوسته سرایشان بوده است.
معاد باوری در جلوگیری از ریاست طلبی و انحرافات مالی و اداری نقشی بنیادین دارد. از اینرو آخرت گرایی برای دولتمردان ازاهمیت و یژه ای برخور دار است؛ زیرا دولتمردان با اموال عمومی و جان مردم ارتباط دارند؛ و هریک به گونه ای بر مسند قدرت قراردارند و قدرت معمولا انسانها را در معرض لغزش ها قرار می دهد.
رقابت بر سر خدمت
خدمتگزاری، مفهوم وسیع و گسترده ای دارد.این واژه، تمام فعالیتهای مثبت و مفیدانسانها را در زمینه های: اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و معنوی شامل می شود. این نکته را یادآور می شویم که: [خدمتگزاری] غیراز[ انجام وظیفه] است. برای روشنی و وضوح معنای خدمتگزاری، لازم است، مرز این دو مشخص شود.
کسی که مسؤولیتی بر دوش دارد، چه در بعد معنوی و چه در بعد مادی، و درازای کار، مزد دریافت می کند، خدمتگزار نیست گر چه نتیجه تلاش او در راستای خدمت به خلق قرار می گیرد. خدمتگزار، واژه ای است که با چگونگی عمل و نیت فردارتباط دارد.
البته اگر شخصی در انجام وظیفه اش کوتاهی نکرد و آن را به بهترین وجه انجام داد و علاوه، هم و غم خویش را در رفع نارسائیهای زندگی مردم قرار داد و تابع یکسری مقررات خشک و دست و پاگیراداری نبود، نام خدمتگزار، بر او زیبنده و شایسته خواهد بود بنابراین، هر خدمتگزار مالا به جامعه خدمت می کند ولی هر خدمتی خدمتگزاری نیست.
رقابت در چارچوب نظام اسلامی
در هر جامعه ای، سلیقه های گوناگون وجود دارد. با این حال گروه ها باید با وجود اختلاف سلیقه ها و تعدد آرا در برابر منافع مشترک خود (ملی – مذهبی) وحدت کلمه داشته باشند و از تفرقه و اختلاف به شدت بپرهیزند. آنان باید تنها برای رضای خدا و ادای تکلیف الهی به عرصه رقابت قدم بگذارند. پس پیروز شدن یا ناکامی در انتخابات برایشان تفاوتی نمی کند؛ زیرا در هر دو حالت، به تکلیف خود عمل کرده اند.
نامزدها باید بکوشند از هوا و هوس و نیرنگ و فریب افراد بپرهیزند و از تجاوز به حقوق دیگر نامزدها و هواداران آنها خودداری کنند؛ زیرا اهانت به هر شکل ممکن، وحدت کلمه را از بین می برد و زمینه حق کشی و انحراف را پدید می آورد.
باید فضایی سالم و آرام فراهم کرد تا مردم بتوانند به درستی و با فراغ بال، درباره نامزدها، برنامه ها، شعارها و اهداف آنان تصمیم گیری کنند. اختلاف، فضایی را ایجاد می کند که قوه فکر و عقل در آن از کار می افتد و تنها پیروی از هوا و هوس و تعصب های خشک و نادانی برجای می ماند. همین امر ما را به ورطه نابودی و هلاک نزدیک می کند.
مرزبندی با دشمن
یکی از شناخت های ضروری و تعیین کننده در زندگی که به سعادت انسان نیز ارتباط پیدا می کند، «دشمن شناسی» است.
دشمن، مخالف رشد، کمال و سعادت انسان است و از راه های مختلف، «دشمنی» خود را ابراز می کند. به همین دلیل شناخت شیوه های دشمنیِ دشمن نیز اهمیت دارد.
دشمن، یا درونی است یا بیرونی، یا آشکار است یا پنهان، یا دشمنی خود را ابراز می کند یا مخفی می سازد، یا کوچک و کم اهمیت است، یا بزرگ و خطرناک، یا چهره دوست به خود می گیرد و یا با صراحت به میدان می آید. این است که شناخت دشمن و ویژگی های او نیز ضروری است.
دشمن، گاهی در عرصه سیاسی بروز می کند، گاهی دشمن اقتصادی است، گاهی دشمن فرهنگی و اخلاقی است، گاهی خصومتش را در عرصه نظامی اعلام می نماید و گاهی از معبر فرهنگ و اندیشه وارد می شود. پس شناخت میدان ها و زمینه های هجوم و ضربه زدن هم متفاوت است و باید این میدان ها را شناخت.
از این رو «دشمن شناسی» از شناخت های مهمی است که علاقه مندان به سعادت فردی و اجتماعی خویش باید به آن حساسیت نشان دهند و هوش یار باشند تا غافل گیر نشوند و ضربه نخورند.
اخلاق در تبلیغات انتخاباتی
تبلیغات به عنوان بهترین شیوه اطلاع رسانی و آگاهی بخشی از مهم ترین ابزارهایی است که از سوی بسیاری از اقشار جامعه با اهداف خاص مورد استفاده قرار می گیرد. بی گمان این ابزار از مهم ترین وسایلی است که پیامبران در مقام ابلاغ رسالت می توانستند از آن بهره گیرند. با این تفاوت که روشنگری، تبیین حقایق، تشریح حقوق و مطالبات و نیز مسئولیت ها و وظایف، مهم ترین فلسفه به کارگیری آن از سوی پیامبران بوده است. انتخابات به سبب آن که نیازمند معرفی اشخاص و برنامه های هر یک از نامزدهای انتخاباتی است، از شیوه تبلیغات بهره بسیاری می برد. با این همه به علل مختلف نمی توان از هر روش تبلیغاتی برای این منظور سود جست؛ زیرا تبلیغات انتخاباتی از نظر قانونی و شرعی و اخلاقی چارچوب هایی دارد که می بایست از سوی همه نامزدها و هوادارانشان رعایت شود.