چیستی و نحوه وجود فرهنگ
کتاب وزین چیستی و نحوه وجود فرهنگ اثر آیت الله سید یدالله یزدان‌پناه، با موضوع فلسفه اسلامی و فلسفه های مضاف، توسط انتشارات کتاب فردا و با همکاری مؤسسه فرهنگ و تمدن توحیدی (فتوت) به چاپ رسیده است.
توضیحات تکمیلی
این اثر تلاشی فلسفی برای دست‌یابی به حقیقت فرهنگ و نحوه تقرر آن از منظر فلسفه اسلامی با رویکرد کشف واقع است. کتاب چیستی و نحوه وجود فرهنگ در حقیقت مربوط به حوزه فلسفه فرهنگ و نگاه‌های کلان و فلسفی به حقیقت فرهنگ است. بی‌آنکه فرهنگ خاصی مدنظر بوده باشد.
مباحث کلان و اساسی
نویسنده کتاب می‌خواهد به همان پدیده‌ای ناظر باشد که هم‌اکنون همگان از فرهنگ مراد می‌کنند، اما پایگاه سخنش، تراث معقول اسلامی است. در این اثر تنها مباحث کلان و اساسی همچون چیستی فرهنگ، عینیت فرهنگ، گستره فرهنگ، لایه‌های فرهنگ و نحوه وجود فرهنگ مورد کاوش قرار گرفته‌اند.
ویژگی‌های کتاب
کتاب حاضر در بررسی‌اش خود را گرفتار تنوعات و تغیرهای تعاریف فرهنگ نمی‌کند. در عالم انتزاع و با فاصله هم از فرهنگ نمی‌ایستد، به بهانه اینکه از منظری اسلامی می‌خواهد سخن بگوید، تحقق فرهنگ را در عالمی وراء این دنیای مادی و حیات روزمره جست و جو نمی‌کند. موضعی ارزش پایه درباره فرهنگ اخذ نمی‌کند.
این کتاب می‌خواهد به همان پدیده ای ناظر باشد که هم اکنون همگان از فرهنگ مراد می‌کنند اما پایگاه سخن او تراث اسلامی است؛ تراثی که می‌تواند با انگاره‌های غربی اعم از جامعه شناسانه و فیلسوفانه‌اش هم سخن گردد؛ هم از آنها بیاموزد و هم بدانها بیاموزد البته همان طور که خود را گرفتار تغایرها و تنوعات تعریف فرهنگ نکرده است در بسیاری از مسائل و مثال‌های پیرامونی به ادبیات علمی متداول مانند مباحث و نشانه شناسی معناشناسی و زبان شناسی هم – عامدانه ارجاع
نداده است و حداکثر به اشارات ضروری اکتفا کرده است.
کتاب حاضر ادعای شمول و طرح همه سخنان درباره فلسفه فرهنگ را ندارد. کتاب، سخن خود را در قالب فصولی با چینشی به نسبت منطقی به مثابه ایستگاه‌هایی برای پیمودن یک مسیر تحقیق فلسفه اسلامی در موضوع فرهنگ بدون اشباع متن از ادبیات حاد هستی شناسانه فلسفه اسلامی عرضه نموده است. سررشته سخن گسیخته متفرق و گسترده دامن نیست بلکه پرمؤلفه و چگال است. این بدان معنا نیست که کتاب انبوهی از قواعد و مفاد فلسفه اسلامی را بر سر خواننده آوار سازد کتاب سعی کرده است با بازخوانی درست و در زمینه مناسب موضوع مورد بررسی به حداقلی از آنها تمسک کند.
نوآوری‌های کتاب
از جمله نوآوری‌های این کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عبور از تبیین فرهنگ بر مبنای نظریه اعتباریات
- عبور از تبیین فرهنگ به عنوان امر بین الاذهانی
برشی از کتاب
معانی متفاهم بنیادین باطنی در عمیق‌ترین لایه خود در واقع پاسخ‌هایی است که هر فرد و جامعه در برابر اصلی‌ترین پرسش‌های بنیادین به میان آورده است و مراد از کلان بودن و بنیادین بودن آنها این است که سایر پاسخ‌ها و فهم‌های جامعه منبعث از این لایه است و به آن باز می‌گردد. ما با تحلیل فهم ارتکازی و نفس کشیدن در فرهنگ جامعه و توجه به آن عمق که در ارتکاز می‌یابیم یا راه تحلیلی که شروع از ساقه‌ها برای رسیدن به ریشه‌ها است، به این امور کلان و بنیادین دست می‌یابیم و می‌توان گفت که گزاره‌های اندیشه‌ای یک جامعه به چندین اندیشه اصلی باز می‌گردد.
اما خود این پرسش‌های بنیادین سرمنشایی جز معناگرایی انسان برخوردار از عقل و احساسات ندارد. به عبارتی انسان به شدت معناگرا است و معناگرایی جزو مطالبه‌ها و نیازهای اوست خواه از این معناگرایی به جست و جوگری یا امر دیگر تعبیر شود. در هر صورت این خاصیت انسانی است و از آن جهت که جامعه همان پدیدار انسانی در سطح اجتماعی و عمومی یا به تعبیری بسط روح خداوندی انسان در ساحت عمومی است. بنابراین این معناگرایی در سطح جامعه هم ظهور خواهد داشت و در عمل مبرر اصلی وجود لایه باطنی فرهنگ بلکه بطون لایه باطنی، شدت معناگرایی انسانی است.