همه زمان ها مخلوق خداست! اما برخى از آنها از شرافت و ویژگى خاصى برخوردار است. درست است كه همه ماه هاى سال، پرتوى از قدرت جهان آفرین است; امّا سه ماه رجب، شعبان و رمضان، داراى امتیاز و برجستگى ویژه اى هستند. در عصر جاهلیت نیز مردم ماه رجب را گرامى مى داشتند.

رجب هفتمین ماه از سال هجری قمری، است که نباید فضیلت آن را فراموش کرد! زیرا در میان ماه‌های دوازده ‏گانه تنها و بدون ائتلاف با ماه‌های دیگر از حرمت و قداست ‏برخوردار است، در واقع چهار ماه در قرآن کریم با تعبیر «حرم‏» یعنی برخوردار از حرمت ‏یاد شده است که یکی از آنها فرد است که رجب نام دارد و در آن قتال و کشتار حرام اعلام شده است.

از جمله شب‌های بزرگ و با عظمت ماه رجب، شب جمعه اول این ماه معروف به «لیله الرغائب» است. اعمال مخصوصی در این شب ذکر شده که به واسطه آن اعمال برکات و پاداش فراوان بر انسان سرازیر می‏شود.

رغائب جمع رغیبه است به معنی «امرٌ مرغوب فیه عطاء کثیر» یعنی شبی که در آن عطاها و مواهب فراوان بدست می‌‏آید.(این شب مدتی است به نام شب آرزوها معروف گشته که جایگاه آن بسیار ارجمندتر است.)

خطبه پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم

از ابن عباس نقل است که:

هرگاه ماه رجب می آمد، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم مسلمانان را دور خود جمع می کرد و میان آنها می ایستاد. آن گاه خطبه می خواند، حمد و ثنای الهی را به جای می آورد و صلوات بر انبیای گذشته می فرستاد و می فرمود:

«ای مسلمانان، ماه بسیار بزرگ و بابرکتی بر شما سایه انداخته است ـ یعنی ماه رجب ـ و آن ماهی است که در آن، رحمت خدا بر کسی که خدا را عبادت کند، فرو می ریزد؛ بدان شرط که مشرک و بدعت گزار نباشد.

آگاه باشید که در ماه رجب، شبی است که هر که خواب را در آن، بر خود حرام کند و به عبادت خدا بپردازد، خدا بدنش را بر آتش حرام می کند و هفتاد هزار ملک با او مصافحه می کنند و برایش تا رجب بعد آمرزش می طلبد».^۱

همچنین ایشان مى فرمایند: رجب، «شهرالله الأصمّ»^۲است; و بدان سبب آن را «اصمّ» نامیدند كه هیچ ماهى به پایه عظمت آن نمى رسد؛

مردم زمان جاهلیت به رجب حرمت مى نهادند و آنگاه كه اسلام درخشیدن گرفت، بر حرمت آن افزود.

بدانید كه رجب، ماه خدا شعبان، ماه من و رمضان، ماه امت من است پس هركس یك روز از رجب را روزه بدارد، مستحقّ رضوان الهى گردد و روزه اش غضب الهى را خاموش كند و خداوند درى از درهاى جهنّم را بر او ببندد. اگر كسى به اندازه تمام زمین طلا انفاق كند، برتر از روزه یك روز آن نخواهد بود… هرگاه شب شود، دعایش مستجاب خواهد بود: یا در دنیابه او عطا خواهد شد و یا براى آخرت او ذخیره مى شود…

سپس رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ثواب دو، سه، چهار، پنج، تا سى روز، روزه ماه رجب را تك تك با توضیح كامل بیان فرمود.^۳

روزه سه روز آخر ماه

یکی از یاران امام صادق علیه‌السلام در اواخر ماه رجب خدمتش رسید، چون نظر مبارک به او افتاد، فرمود: آیا در این ماه روزه گرفته ای؟

عرض کرد: نه! فرمودند:«آن قدر ثواب از تو فوت شده که اندازه آن را کسی جز خدا نمی داند؛ این ماهی است که خداوند آن را بر سایر ماهها برتری بخشیده و احترام آن را عظیم شمرده، برای روزه داشتن آن، پاداش های مهمی قرار داده است». آن مرد عرض می کند: آیا اگر در بقیّه این ماه روزه بدارم، به بخشی از ثواب می رسم؟

امام علیه‌السلام فرمودند:«آری؛ سپس ثواب های مهمّی برای کسی که فقط روز آخر ماه، یا دو روز آخر ماه، یا سه روز آخر ماه را روزه بدارد، بیان فرمودند؛ مانند نجات از سکرات مرگ، عذاب قبر و لغزش بر صراط و شداید قیامت و نایل شدن به برائت و رهایی از آتش دوزخ».^۴

نهری در بهشت

در همین زمینه امام كاظم علیه‌السلام مى فرمایند:«رجب، نام نهرى در بهشت است كه از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر است; بنابراین هركس یك روز از ماه رجب را روزه بدارد، خداوند از آن نهر به او خواهد نوشاند».^۵

همچنین آن حضرت در روایت دیگرى مى فرمایند:«رجب، ماه عظیمى است كه خداوند، اعمال نیك را در آن چند برابر مى‌فرماید و گناهان را در آن محو مى كند. پس هركس یك روز از ماه رجب را روزه بگیرد، به اندازه مسیر یك سال از جهنّم دور و هركس سه روز از آن ماه را روزه بدارد، بهشت بر او واجب مى شود».^۵

مقام شفاعت با روزه ماه رجب

از امام رضا علیه‌السلام روایت شده است:

«هر که به اشتیاق ثواب، روز اول ماه رجب را روزه بدارد، خدای عزوجل، بهشت را بر او واجب گرداند؛ هر که روز وسط رجب را روزه بدارد، می تواند دو قبیله(پرجمعیت) مانند ربیعه و مضر را شفاعت کند؛ و هر که روز آخرش را روزه بدارد، خدای عزوجل او را از پادشاهان بهشت گرداند و شفاعتش را درباره پدر، مادر و همه بستگان و آشنایان و همسایگان بپذیرد، گرچه در میان آنها مستحقان دوزخ باشند».^۶

از مجموع احادیث بالا- و دیگر احادیث- به خوبی استفاده می شود که این ماه، ماه تهذیب نفوس و خودسازی و آغاز یک دوره جدیدِ سیر و سلوک الی اللَّه است، که از ماه رجب آغاز و به ماه مبارک رمضان منتهی می شود؛ خوشا به حال آنان که قدر و منزلت این سه ماه را بدانند و از آن بهره کافی بگیرند.^۷

یک پرسش

پرسشی که ممکن است در ذهن ها بیاید این است که، چگونه امکان دارد در برابر اعمالی ناچیز و اندک در ماه رجب، آن همه ثواب و پاداش مترتب باشد؟ چگونه ذهن آدمی می تواند گستردگی آن همه ثواب را اذعان کند؟

در پاسخ باید گفت:اولاً، متناسب با مقام کبریایی حضرت حق و جود و بخشش بی کران و بی انتهایش، همین قاعده است که در برابر اندکی از عمل خیر، پاداشی فراوان عطا فرماید، نه آنکه با آن همه فضل و رحمتش، در مقابل کار نیک به اندازه همان کار پاداش دهد.

در دعای افتتاح وارد شده است که:«ولاتزیده کثره العطاء ألّا جوداً و کرماً؛ فراوانی عطا، (نه تنها از خزائن حق تعالی نمی کاهد)، بلکه بر جود و کرمش می افزاید و جود و کرمش را گسترده تر می سازد».

بندگان صالح و آگاه، ماه رجب و شعبان را به عنوان زمینه و مقدمه‌اى برای كسب آمادگى براى درک درست و شایسته ماه مبارک رمضان به حساب مى‌آورند.

كوتاه سخن اینكه رجب، عید اولیاء الهى، بهار راز و نیاز و عبادت، موسم خضوع و خشوع به درگاه الهى، موعد حضور و خواستن، و زمان قرار صالحان با معشوقشان حق تعالى است.

التماس دعا

منابع

۱- بحارالانوار، مجلسی،ج۹۷

۲- همان

۳- فضائل الأشهر الثلاثه، شیخ صدوق

۴- امالی صدوق، صفحه ۱۵، حدیث ۷؛بحارالانوار، مجلسی،جلد ۹۴،حدیث ۶.

۵-  اقبال الأعمال، سید بن طاووس

۶- امالی شیخ، صدوق

۷- مفاتیح نوین، آیت الله مکارم شیرازی