ماهیت شناسی لذت و جایگاه آن در اخلاق اسلامی از منظر استاد مصباح یزدی

نویسنده:

روح الله شهریاری، دانشجوی دکترای گرایش اخلاق، دانشگاه معارف اسلامی قم

چکیده:

مسئله لذت و درد از جمله دغدغه های دیرین بسیاری از اندیشمندان بوده است. در طول تاریخ اندیشه های اخلاقی، مباحث مهمی در این باره انجام شده است. اندیشمندان غربی نیز از دیرباز به این مسئله پرداخته اند و نحله های فکری و مکاتب اخلاقی بر پایه آن شکل گرفته است.

بحث از لذت، آن چنان مورد توجه بوده است که در نظر برخی فیلسوفان، لذت اساس خوبی و بدی افعال انسان است. لذا بر این پایه، مکتب اخلاقی لذت‌گرایی را بنا نموده اند. در این مکتب، یگانه معیاری که با آن می توان ارزش افعال اخلاقی را محاسبه کرد لذت است.

مفهوم لذت در مکتب اسلام

مسئله لذت و درد در اندیشه اسلامی نیز مورد توجه اندیشمندان مسلمان بوده است. ولی بعد از سیطره مکتب صدرایی و نقد و ابطال برخی اصول و مبانی حکمت سینوی خصوصا مباحث مربوط به علم النفس، تحولی در اصول موضوعه به خصوص تقسیم بندی قوا و انتساب صفات در اخلاق فلسفی صورت نگرفت. به گونه ای که در اخلاق فلسفی، همان اصول موضوعه حکمت سینوی در بحث قوای نفس مورد پذیرش قرار گرفته است.

در نتیجه مباحث مربوط به لذت نیز جهت کاربرد در گزارهای اخلاقی، کارایی لازم را ندارند. بر همین اساس شناخت ماهیت و چیستی لذت مبتنی بر حکمت صدرایی از جمله مواردی است که نیازمند بازنگری جدی است. خصوصا که دیدگاه های متفاوتی در این باره از سوی اندیشمندان مسلمان ابراز شده است.

از سوی دیگر در فلسفه اخلاق اسلامی، بحث از لذت بیشتر بر پایه نقد نظریات لذت گرایی صورت پذیرفته است. به گونه ای که این تلقی ایجاد می شود که لذت از جهت ارزش اخلاقی مذموم، محکوم و مورد نقد اسلام است.

لذت از دیدگاه علامه مصباح یزدی

آنچه دیدگاه علامه مصباح را مورد توجه قرار می دهد، واکاوی دیدگاه قرآن کریم درباره لذت است. استاد مصباح بر پایه آیات قرآن کریم تلاش نموده اند دیدگاه اسلام در باب لذت و نسبت آن با ارزش اخلاقی را کشف نمایند. همچنین درباره ماهیت شناسی لذت مبتنی بر نظام حکمت صدرایی، دیدگاهی بدیع ارائه نموده و از ابعاد مختلف، ماهیت لذت را مورد تحلیل قرار داده اند.

بررسی بعد ماهیتی لذت در اندیشه استاد مصباح از آن جهت ضرورت دارد که نقش حیاتی در تعیین جایگاه لذت در اخلاق اسلامی خواهد داشت. چرا که ایشان ارزش های اخلاقی را به جهت اصل شکل گیری مبتنی بر لذت می دانند.

در همین راستا لازم است با رجوع به اندیشه های استاد مصباح، دیدگاه ایشان در خصوص لذت مورد بررسی قرار گیرد تا در پرتو آن ماهیت لذت، مسائل مرتبط با آن، نقش آن در ارزش اخلاقی و جایگاه لذت در اخلاق اسلامی تبیین شود.

برای مطالعه بیشتر رجوع شود به دوفصلنامه اخلاق وحیانی، سال نهم، شماره اول، پاییز و زمستان ۱۳۹۹.

دانلود فایل PDF مقاله: ماهیت لذت و جایگاه آن در اخلاق اسلامی از منظر استاد مصباح یزدی

نظرات ارزشمند شما، ما را در بهبود کیفیت مطالب یاری خواهد کرد.