شب بخشش های فراوان

لیل به معنای شب است و رغایب هم جمع کلمه رغیب که مذکر است. رغیب به معنای یک چیز مورد علاقه انسان است یک معنای دیگرش نیز بخشش فراوان است.

رغایب جمع رغیب است؛ یعنی اگر رغیب به معنای بخشش فراوان باشد، رغایب به معنای بخشش های فراوان است.

لیلةالرغایب یعنی شب بخشش های فراوان.

لیلةالرغائب چند خصوصیت دارد یکی اینکه شب جمعه است!

دوم اینکه در ماه مبارک رجب است. یکی از نامهای دیگر ماه رجب (اصب) است. اصب به معنای فروریختن چیزی و سرشاری ان چیز است. مانند آبی که از آبشار فرو می ریزد. در ماه رجب به خودی خود رحمت های بی انتهایی الهی به شدت فرو می ریزد. خصوصا شب جمعه که شب رحمت است. شب رحمت و بخشش های خداوند تبارک و تعالی است.

بنابراین لیله الرغایب یعنی شب بخششهای بسیار فراوان و شب فروریختن رحمت بی انتهای الهی و نعمت های بی پایان!

سه ماه سیر وسلوک

بطور کلی سه ماه رجب، شعبان و رمضان فصل سیرو سلوک بندگان با خداوند است.

ظرفیتی در این ایام برای مومنان پیدا می شود که به نوعی به خدای تعالی نزدیک شوند. به نظر می رسد که این فصل این طور تصویر شده است که موقعیتی برای بندگان است.

از جمله این موقعیت ها، لیله الرغایب و مراسم اعتکاف و عید مبعث رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم است.

رغبت ها و نه آرزوها

متاسفانه مدتی است بین مردم شب بزرگ لیلةالرغائب به نام شب آرزوها مشهور شده است.

حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، با اشاره به نخستین شب جمعه در ماه رجب، گفتند: لیله‌الرغایب شب آرزوها نیست، امشب که لیله‌الرغایب است رهبت و رغبت ما نسبت به خداوند یکسان است، به جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ^۲میل کنیم و نه آرزو!

امشب شب گرایش‌ها و مجموع شدن‌ها است، آن گرایش و میل و شوق را رغبت در برابر رهبت می‌گویند،

(إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَر فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ ٍ)^۳خدای سبحان جناتی دارد که ما را به آن ترغیب کرده است و برای روح ما هم بهشتی دارد که ما را به آن ترغیب کرده است؛مردان^۴ با تقوا بهشتی دارند که در آن نهر عسل، نهر آب و نهر شیر و نهر خمر جاری است.

اما یک بهشت دیگر هم وجود دارد، در قرارگاه صدق نزد پادشاهی توانا هستند، این جنت مال جان و روح ما است و امشب شب گرایش به بهشت است.

وی افزود: اوساط اهل ایمان رغبت شان به جنات تجری من تحتها الانهار است، اوحدی از اهل ایمان گذشته از دارا بودن رغبت به جنات، فی مقعد صدق را هم مورد رغبت خود قرار می‌دهند و گفته می‌شود برای این گروه (وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ)^۵ هم لذت روح است و هم لذت بدن است.

اگر کسی گرفتار هراس و رهبت شد او هم دو جهنم دارد، یک جهنم که جسم را می‌سوزاند که در سوره مبارکه نساء فرموده است‌: (كُلَّمَا نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُودًا غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذَابَ)^۶یک عذاب معنوی است که فرمود آتشی است که به دل‌ها می‌رسد، رسوایی و بی‌ آبرویی عذاب روح است، سوخت و سوز جسم عذاب جسم است، رسوایی یک عذاب دردناک درونی است.

مالک بزرگ

آیت الله حایری شیرازی به عنوان مثال گفته اند: یک مالک بزرگی از افراد روستاهای مختلف طلبکار بود و خیلی هم در مطالباتش سختگیر بود. یک وقتی اعلام کرد من فلان ساعت در دفترم هستم، هرکس بیاید صورت بدهی اش را بیاورد در این فاصله زمانی بدهی هایش را قلم می گیرم!

افراد مختلفی این اطلاعیه را دیدند؛ اما گفتند که او می خواهد ببیند چه کسی در توهم است و حرفش را باور می کند!یک روستایی که بدهی سنگینی به آن مالک داشت گفت تاحالا دروغی از این مالک نشنیده ام به دفترش می روم و رفت و آن مالک صورت بدهی هایش را صفر کرد و بخشید!

وقتی افراد دیگر فهمیدند به مالک گفتند چرا این کار را کردی؟ او گفت می خواستم قدرت ایمان را به شما نشان دهم. این روستایی به من ایمان اورد باورم کرد و این نتیجه را گرفت. کسان دیگر که این حرف مرا باور نکردند این نتیجه را نگرفتند.

اعمال لیلةالرغائب

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در روایتی در مورد فضیلت ماه رجب فرمودند: «از اوّلین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید که فرشتگان آن را «لیلةالرغائب» نامیدند.^۸

آنگاه اعمالی را برای آن شب به این کیفیّت بیان فرمودند: «روز پنج شنبه اوّل ماه را روزه می گیری، چون شب جمعه فرا رسید، میان نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز می گذاری(هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت از آن، یک مرتبه سوره «حمد» و سه مرتبه «إنّا انزلناه» و دوازده مرتبه «قل هو اللَّه احد» را می خوانی؛ پس از اتمام نماز هفتاد مرتبه می گویی:

«أللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْامِّیِّ وَ عَلی آلِهِ»

آنگاه به سجده می روی و هفتاد بار می گویی:

«سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَهِ وَ الرُّوحِ»

سپس سر از سجده برمی داری و هفتاد بار می گویی:

«رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ، إِنَّکَ أنْتَ العَلِیُّ الْأعْظَمُ»

بار دیگر نیز به سجده می روی و هفتاد مرتبه می گویی:

«سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَهِ وَ الرُّوحِ»

آنگاه حاجت خود را می طلبی که ان شاءاللَّه برآورده خواهد شد.

فضیلت نماز لیلةالرغائب

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در فضیلت این اعمال فرمودند: «کسی که چنین نمازی را بخواند، خداوند همه گناهانش را بیامرزد …

و در قیامت درباره هفتصد تن از خاندانش شفاعت می کند! و چون شب اوّل قبر فرا رسد، خداوند پاداش این نماز را به نیکوترین چهره، با رویی گشاده و درخشان و زبانی فصیح و گویا، به سوی قبر او می فرستد.

آن چهره نیکو به وی گوید: «ای حبیب من! بر تو بشارت باد! که از هر شدّت و سختی نجات یافتی» از آن چهره نورانی می پرسد: «تو کیستی؟ من تاکنون چهره ای از تو زیباتر ندیده ام و بویی از بویت خوشتر به مشامم نرسیده؟! آ ن چهره نیکو پاسخ دهد: «ای حبیب من! من پاداش آن نمازی هستم که تو در فلان شهر، فلان ماه و در فلان سال به جا آورده ای؛ من امشب به نزد تو آمدم، تا حقّت را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو مرتفع سازم (و همواره در کنارت بمانم) تا زمانی که همگی در روز رستاخیز برخیزند و در عرصه قیامت بر سرت سایه بیفکنم.خلاصه هیچ زمانی پاداش این کار نیک از تو قطع نخواهد شد.^۹

منابع

۱- بیانات در درس اخلاق، در بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء در تاریخ ۲۶/۲/۹۲

۲-سوره بروج،آیه۱۱، ابراهیم،آیه…

۳- سوره قمر، آیه۵۴و۵۵

۴- در بسیاری از متن ها مرد و رجال به معنای عموم انسان ها است. نه مرد در مقابل زن!

۵- سوره الرحمن، آیه ۴۶

۶- سوره نسا، آیه۵۶

۷- مفاتیح نوین،آیت الله مکارم شیرازی

۸-اقبال، صفحه ۶۳۲؛

مرحوم علّامه حلّی در اجازه اش برای« بنی زهره» این روایت را به طور مشروح نقل کرده است(بحارالانوار، جلد ۱۰۴)

۹- مفاتیح نوین، آیت الله مکارم شیرازی