عمریست هر از چند گاهی به زیارت قبور ائمه علیهم السلام قدم می گذاریم در جستجوی یک راز نهانی!
امیدواریم دریچه‌ای به قلب مکدرمان گشوده شود و جلوه ای آسمانی و الهی بر سینه مان حلول یابد.
از سویی نفَس اولیای الهی چراغ راهی است که می توان با استمداد از آن راه را از بیراهه تشخیص داد.
گفتار زیر مختصری است از روش های عارفان بزرگ معاصر در نحوه تشرفات شان به حرم شریف اهل بیت علیهم السلام.
معرفت
یکی از مهمترین موضوعاتی که در آیات و روایات به عنوان فلسفه خلقت مطرح شده، رسیدن به معرفت خداست.
امام حسین علیه السلام می‌فرمایند۱: «ای مردم همانا خداوند که یاد او بزرگ باد؛ بندگان را نیافرید مگر برای اینکه او را بشناسند پس هرگاه او را بشناسند، او را بپرستند. با پرستش او از بندگی هر آنچه جز خداست بی‌نیاز گردند.
مردی سوال کرد: ای فرزند رسول خدا، پدر و مادرم فدایت، معرفت خدا چیست؟
فرمودند: این است که اهل هر زمانی، امامی را که باید از او فرمان برند، بشناسند».
ملا احمد نراقی در آداب زائر می گوید: در زیارات هریک از ائمه، جلالت قدر ایشان را متذکر و حقوق او را یادآور شوید و آنچه مناسب مقام است به خاطر گذرانید، تا زیارت مقبول افتد و به مرتبه زائرین فائز گردید.۲
آیت‌الله بهاءالدینی در خصوص زیارت امام رضا علیه السلام توصیه می کردند که معرفت، شناخت و آشنایی با سخنان و کلمات امام و حجت الهی مهم تر از کارهای ظاهری است.
آیت الله بهجت در خصوص معرفت امام گفته اند: «درباره معرفت و اعتقاد به امام «ادنی المعرفه» کافی است؛ و آن این است که فقط معتقد باشیم که او امام مفترض الطاعه و وصی پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم است.
پرهیز از ریا
پس از معرفت به مقام امام و شناخت حقیقی آنان، زائر باید پیش از زیارت به اخلاص و پاکسازی درون همت بگمارد و نهایت تلاش خود را به کار بندد که غیر از محبوب و مقصود خود که همان ملاقات حقیقی امام است، در نظر نداشته باشد.
حال مناسب برای زیارت
استاد فاطمی نیا گفته اند: همانگونه که در تشرف به حرم امام رضا علیه السلام و یا سایر مشاهد مشرفه باید طهارت ظاهری مانند وضو، غسل و تیمم داشته باشیم مهمتر از آن برای وارد شدن به این مکان ها داشتن طهارت باطنی است. … اگر قبل از تشرف غیبتی نموده یا دلی شکسته ایم یا نیش زبانی به کسی زده باشیم طهارت باطنی ما ازبین رفته است و باید در صدد تطهیر آن برآمده و راه علاج و طهارت از این نجاسات باطنی و کدورت های معنوی را، که به مراتب از نجاسات و کثافت های مادی قبیح تر، زشت تر، آلوده تر و ظلمانی تر است را پیدا کنیم.
زمان فضیلت زیارت
در خصوص زمان فضیلت زیارت، دو نکته است: نخست، روزهای زیارت و دوم، چه زمانی از روز!
برخی از ائمه علیهم السلام به غیر از ولادت و یا شهادت ایام مخصوصی برای خود، برای زیارت دارند اما آنچه از روایات و احادیث بر می آید و عرفا آن را ثابت نموده اند زیارت در شب های نورانی جمعه است.
البته برخی از بزرگان بیشتر روزهای خلوت را برای زیارت انتخاب می نمودند، برای پرهیز از برخورد با مردم.
آیت الله بهجت پس از اقامه نماز جماعت و انجام تعقیبات راهی حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها می شدند و نماز جعفر طیار و عبادات دیگر را انجام می دادند.۳ آورده اند هرروز صبح برنامه شان همین بود، بین الطلوعین تا اوایل آفتاب حرم بودند.
سلام و پاسخ آن
استاد فاطمی‌نیا می گویند که طبق روایات معتبر، یک سلام به حضرت رضا علیه السلام ثواب یک میلیون حج دارد.۴
سلام به ائمه علیهم السلام چه هنگام زیارت و چه در غیر آن، چنین تعالی و رشد معنوی به انسان می دهد. در حالات و گفتار عارفان به نام ما نیز شمیمی از این گفت و شنود ها به چشم می خورد.
نقل شده است که آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی در زمانی که مسافرت مشکل بود از قم به مشهد مشرف و به حضرت ثامن الحجج علیه السلام، سلام عرض نموده و از همانجا باز می گشتند.
اذن دخول
مرحوم حاج اسماعیل دولابی می گویند: وقتی به حرم ائمه علیهم السلام مشرف می شوید؛ دم در توقف کنید و اذن دخول بخوانید تا رغبتتان طلوع کند و قطره اشکی بر چشم تان بنشیند. اول دل را جلو بفرستید. اشک نشانه این است که اجازه ورود داده‌اند. بعد وارد شوید و به گونه ای که گویی ایشان حیات ظاهری دارند، به ایشان سلام کنید.
دیگر سخن
مرحوم شیخ حسنعلی نخودکی در خصوص آداب زائر می فرمود: مسلمان باید آدابی را که خداوند نسبت به پیامبر قرار داده است را در حیات و ممات آن حضرت رعایت کند.
هرگاه قصد زیارت دارد، باید چنین فرض کند که آن حضرت دارای حیات ظاهری هستند و در ضریح مطهر نشسته‌اند! پس با کمال ادب مشغول سلام شود.
خداوند متعال می فرماید۵: ای کسانی که ایمان آورده اید، آوای خویش را در سخن گفتن، بلندتر از صدای پیامبر نکنید.
استاد فاطمی نیا می گویند: یکی از شرایط زیارت، حفظ حرمت و ادب، در مقابل حضرت است! در هنگام توسل و درخواست از امام باید با تواضع و خضوع و ادب، آن حضرت را شفیع بین خود و خدا قرار داده و ایشان را واسطه قرار دهیم که از خداوند بخواهد و شفاعت کنند و از او بگیرند و به ما عنایت بفرمایند.
شخصی از بزرگی پرسید: اگر به علت شلوغی وارد حرم نشدم، چه کنم؟ گفتند: همه رواق‌ها و همه جایش حرم است؛ ائمه علیهم السلام حیات و ممات ندارند. همیشه زنده‌اند و همه جا هستند. سپس سوال شد از حضرت چه بخواهیم؟ گفتند: شکر کنید که به شما توفیق زیارت دادند. خودشان بهتر می دانند چه چیزی بدهند، شما فقط زیارت بخوانید.
التماس دعا
لطفا از نظرات ارزشمند خود ما را مطلع فرمایید.
منابع
۱- فرهنگ جامع امام حسین علیه‌السلام.
۲- معراج السعاده، ملا احمد نراقی.
۳- مسیح پارسایی، مرضیه راغبیان.
۴- نکته هایی از گفته ها، سید عبدالله فاطمی نیا.
۵- سوره حجرات، آیه ۲.
اقتباس از کتاب آئین زیارت عارفان به کوشش فاء جعفری.
