عمریست هر از چند گاهی به زیارت قبور ائمه علیهم‌السلام قدم می‌گذاریم در جستجوی یک راز نهانی!
امیدواریم دریچه‌ای به قلب مکدرمان گشوده شود و جلوه‌ای آسمانی و الهی بر سینه مان حلول یابد.
از سویی نفَس اولیای الهی چراغ راهی است که می‌توان با استمداد از آن راه را از بیراهه تشخیص داد.
گفتار زیر مختصری است از روش های عارفان بزرگ معاصر در نحوه تشرفاتشان به حرم شریف اهل بیت علیهم‌السلام.
معرفت
یکی از مهمترین موضوعاتی که در آیات و روایات به عنوان فلسفه خلقت مطرح شده، رسیدن به معرفت خداست.
امام حسین علیه‌السلام می‌فرمایند۱: «ای مردم همانا خداوند که یاد او بزرگ باد؛ بندگان را نیافرید مگر برای اینکه او را بشناسند پس هرگاه او را بشناسند، او را بپرستند. با پرستش او از بندگی هر آنچه جز خداست بی‌نیاز گردند.
مردی سوال کرد: ای فرزند رسول خدا، پدر و مادرم فدایت، معرفت خدا چیست؟
فرمودند: این است که اهل هر زمانی، امامی را که باید از او فرمان برند، بشناسند».
ملا احمد نراقی در آداب زائر می‌گوید: در زیارات هریک از ائمه، جلالت قدر ایشان را متذکر و حقوق او را یادآور شود و آنچه مناسب مقام است به خاطر گذراند، تا زیارت مقبول افتد و به مرتبه زائرین فائز گردد.۲
آیت‌الله بهاءالدینی در خصوص زیارت امام رضا علیه‌السلام توصیه می‌کردند که معرفت، شناخت و آشنایی با سخنان و کلمات امام و حجت الهی مهم تر از کارهای ظاهری است.
آیت الله بهجت در خصوص معرفت امام گفته‌اند: «درباره معرفت و اعتقاد به امام «ادنی المعرفه» کافی است؛ و آن این است که فقط معتقد باشیم که او امام مفترض‌الطاعه و وصی پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم است.
پرهیز از ریا
پس از معرفت به مقام امام و شناخت حقیقی آنان، زائر باید پیش از زیارت به اخلاص و پاکسازی درون همت بگمارد و نهایت تلاش خود را به کار بندد که غیر از محبوب و مقصود خود که همان ملاقات حقیقی امام است، در نظر نداشته باشد.
حال مناسب برای زیارت
استاد فاطمی نیا گفته‌اند: همانگونه که در تشرف به حرم امام رضا علیه‌السلام و یا سایر مشاهد مشرفه باید طهارت ظاهری مانند وضو غسل تیمم داشته باشیم مهمتر از آن برای وارد شدن به این مکان ها داشتن طهارت باطنی است. … اگر قبل از تشرف غیبتی نموده یا دلی شکسته ایم یا نیش زبانی به کسی زده باشیم طهارت باطنی ما ازبین رفته است و باید در صدد تطهیر آن برآمده و راه علاج و طهارت از این نجاسات باطنی و کدورتهای معنوی را ، که به مراتب از نجاسات و کثافت‌های مادی قبیح تر زشت تر آلوده تر و ظلمانی تر است را پیدا کنیم.
زمان فضیلت زیارت
در خصوص زمان فضیلت زیارت، دو نکته است: نخست، روزهای زیارت و دوم، چه زمانی از روز !
برخی از ائمه علیهم‌السلام به غیر از ولادت و یا شهادت ایام مخصوصی برای به خود برای زیارت دارند اما آنچه از روایات و احادیث بر می‌آید و عرفا آن را ثابت نموده‌اند زیارت در شب‌های نورانی جمعه است.
البته برخی از بزرگان بیشتر روزهای خلوت را برای زیارت انتخاب می‌نمودند، برای پرهیز از برخورد با مردم.
آیت‌الله بهجت پس از اقامه نماز جماعت و انجام تعقیبات راهی حرم مطهر حضرت معصومه سلام‌الله علیها میشدند و نماز جعفر طیار و عبادات دیگر را انجام میدادند.۳ آورده‌اند هرروز صبح برنامه‌شان همین بود، بین‌الطلوعین تا اوایل آفتاب حرم بودند.
سلام و پاسخ آن
استاد فاطمی‌نیا می‌گویند که طبق روایات معتبر، یک سلام به حضرت رضا علیه‌السلام ثواب یک میلیون حج دارد.۴
سلام به ائمه علیهم‌السلام چه هنگام زیارت و چه در غیر آن، چنین تعالی و رشد معنوی به انسان می‌دهد. در حالات و گفتار عارفان بنام ما نیز شمیمی از این گفت وشنود ها به چشم می‌خورد.
نقل شده است که آیت الله میرزا جواد ملکی تبریزی در زمانی که مسافرت مشکل بود از قم به به مشهد مشرف و به حضرت ثامن الحجج علیه‌السلام سلام عرض نموده و از همانجا باز می‌گشتند.
اذن دخول
مرحوم حاج اسماعیل دولابی می‌گویند: وقتی به حرم ائمه علیهم‌السلام مشرف می‌شوید؛ دم در توقف کنید و اذن دخول بخوانید تا رغبتتان طلوع کند و قطره اشکی بر چشمتان بنشیند. اول دل را جلو بفرستد. اشک نشانه این است که اجازه ورود داده‌اند. بعد وارد شوید و به گونه‌ای که گویی ایشان حیات ظاهری دارند، به ایشان سلام کنید.
دیگر سخن
مرحوم
شیخ حسنعلی نخودکی در خصوص آداب زائر می‌فرمود: مسلمان باید آدابی را که خداوند نسبت به پیامبر قرار داده است را در حیات و ممات آن حضرت رعایت کند.
هرگاه قصد زیارت دارد، باید چنین فرض کند که آن حضرت دارای حیات ظاهری هستند و در ضریح مطهر نشسته‌اند! پس با کمال ادب مشغول سلام شود.
خداوند متعال می‌فرماید۵: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، آوای خویش را در سخن گفتن، بلندتر از صدای پیامبر نکنید.
استاد فاطمی نیا می‌گویند: یکی از شرایط زیارت، حفظ حرمت و ادب، در مقابل حضرت است! در هنگام توسل و درخواست از امام باید با تواضع و خضوع و ادب، آن حضرت را شفیع بین خود و خدا قرار داده و ایشان را واسطه قرار دهیم که از خداوند بخواهد و شفاعت کنند و از او بگیرند و به ما عنایت بفرمایند.
شخصی از بزرگی پرسید: اگر به علت شلوغی وارد حرم نشدم، چه کنم؟ گفتند: همه رواق‌ها و همه جایش حرم است؛ ائمه علیهم‌السلام حیات و ممات ندارند. همیشه زنده‌اند و همه جا هستند.سپس سوال شد از حضرت چه بخواهیم؟ گفتند: شکر کنید که به شما توفیق زیارت دادند. خودشان بهتر می‌دانند چه چیزی بدهند، شما فقط زیارت بخوانید.
التماس دعا
لطفا از نظرات ارزشمند خود ما را مطلع فرمایید.
منابع
۱- فرهنگ جامع امام حسین علیه‌السلام.
۲- معراج السعاده، ملا احمد نراقی.
۳- مسیح پارسایی، مرضیه راغبیان.
۴- نکته هایی از گفته ها، سید عبدالله فاطمی نیا.
۵- سوره حجرات، آیه ۲.
اقتباس از کتاب آئین زیارت عارفان به کوشش فاء جعفری.
